Heleen redt levens via Instagram: ‘Leren reanimeren is niet ingewikkeld’

6 april 2021

Heleen (33) werkt als arts op de spoedeisende hulp. Twee jaar geleden maakte ze mee dat een man overleed tijdens een avondje uit met zijn vrienden.

Heleen: “Als kind dacht ik dat iedereen kon reanimeren. Op de basisschool kreeg ik EHBO-les. Mijn klasgenoten en ik leerden hoe we mond-op-mondbeademing en hartmassage moesten geven. Ons werd verteld dat mensen ineens last kunnen krijgen van hun hart. En dat het dan belangrijk is om snel te kunnen handelen, omdat je hiermee levens kunt redden. Bij een hartaanval of bepaalde hartritmestoornissen kan iemand bewusteloos raken doordat het hart niet meer goed bloed rond kan pompen. Het is ontzettend belangrijk om binnen de eerste vijf minuten in actie te komen. Hoe jong mijn klasgenoten en ik toen ook waren, we begrepen dat het cruciaal was om snel in te grijpen.

Al op jonge leeftijd vond ik het fijn om mensen te helpen. Het liefst wilde ik later schoonheidsspecialiste worden, zodat ik anderen een goed gevoel kon geven. Ook was ik geïnteresseerd in de ingrediënten van crèmes en welk stofje welke uitwerking had. In een enthousiaste bui, ik moet ongeveer veertien zijn geweest, meldde ik me aan voor een thuisstudie Schoonheidsspecialiste. De aanbieding was te mooi om waar te zijn. De eerste module kostte maar 2,50 gulden en ik kreeg er nog een make-up-palet bij ook.”

Gepeperde rekening

“Natuurlijk zat er een addertje onder het gras, want na die eerste maand kregen mijn ouders een gepeperde rekening voor de volgende modules. Ik was minderjarig en ik had me niet zonder hun medeweten mogen opgeven. Mijn vader en moeder waren geïrriteerd door mijn eigengereide actie, maar het gaf ze ook inzicht in wat ik interessant vond. ‘Als je mensen wilt helpen om zich goed te laten voelen en huidverbetering interessant vindt, kun je ook dermatoloog worden’, zei mijn vader. Ik zat op het vwo en moest een paar jaar later een vervolgopleiding kiezen. Na dat debacle met de thuisstudie wist ik wat me te doen stond: dermatoloog worden. Het leek me mateloos boeiend. 

Toch liep het anders. Als je geneeskunde studeert, loop je een aantal jaar co-schappen, een soort stages, om erachter te komen in welke richting je je als arts wilt specialiseren. Toen ik co-schappen liep op de afdeling cardiologie werd ik gegrepen door het hart. Het hart vind ik een magisch orgaan. Het houdt je in leven en het symbool wordt geassocieerd met de liefde. Bijzonder vond ik dat.”

Het verschil maken

“Toen ik ervaring had opgedaan op de spoedeisende hulp, wist ik dat ik op die afdeling wilde werken. Ik vond het interessant dat je als spoedeisendehulp-arts écht het verschil kunt maken in acute en stressvolle situaties. Je keuzes zijn levensbepalend, daar word je voor getraind. Je leert veel over het lichaam en hoe je moet handelen in crisissituaties. Een arts draagt een enorme verantwoordelijkheid, maar is gelukkig nooit alleen. Ik kan altijd terugvallen op mijn collega’s voor hulp, overleg en zelfs emotionele steun. 

Tijdens mijn specialisatie voor cardioloog kwam ik erachter dat mijn aanname dat iedereen kan reanimeren helaas niet waar is. Sommige patiënten die een dodelijke hartritmestoornis of infarct meemaakten, werden niet geholpen tijdens die eerste cruciale vijf minuten, ook al waren ze niet alleen. In Nederland worden jaarlijks 17.000 mensen getroffen door een hartstilstand buiten het ziekenhuis. Daarvan worden 8.000 personen gereanimeerd. In 75% van de gevallen start een omstander met reanimeren voordat de ambulance er is. Wat zou het toch geweldig zijn als iedereen zou weten wat hij moet doen in zo’n situatie, dacht ik vaak.”

Traumatisch

“Leren reanimeren is niet moeilijk. Wel moet je een drempel over. Het idee dat iemand zomaar een hartinfarct of hartritmestoornis kan krijgen op straat of in de sportclub is beangstigend. Ik begrijp dat je daar liever niet aan denkt. Maar het is een veel enger idee dat je niet weet wat je moet doen wanneer iemand een hartinfarct of hartritmestoornis krijgt. Uit studies is gebleken dat het een heel onmachtig gevoel geeft en zelfs traumatisch kan zijn als je niet weet hoe je moet handelen. Terwijl mensen die iets hebben kunnen doen er over het algemeen geen slecht gevoel of trauma aan over houden.

Sinds een paar jaar werk ik als spoedeisende hulparts in het Medisch Centrum Leeuwarden. Iedereen die acute hulp nodig heeft komt op de spoedeisende hulp binnen. Een deel van de patiënten heeft hartklachten en soms moeten mijn collega’s en ik iemand reanimeren. Dit kan stressvol zijn, maar gelukkig hebben we geleerd hoe we onder hoogspanning moeten werken. Als een patiënt per ambulance naar ons wordt toegebracht, maken we een plan waarin iedereen een duidelijke taakverdeling heeft. Die structuur geeft houvast en rust.”

We zetten altijd alles op alles om levens te redden, maar soms lukt dat niet en overlijdt een patiënt. Na zo’n ingrijpende gebeurtenis praten mijn collega’s en ik altijd met elkaar. Doordat we elkaar opvangen, kunnen we de zwaarte dragen die bij dit vak hoort. Natuurlijk zijn er patiënten waarvan je verdriet hebt. Een kind dat overlijdt, vergeet ik nooit meer. Sommige patiënten blijven een leven lang bij me omdat ik aan ze blijf denken.”

Beter verwerken

“Twee jaar geleden werd ik ontzettend geraakt door het overlijden van een jonge man tijdens mijn nachtdienst. De man was met zijn vrienden in het café toen hij een hartaanval kreeg en bewusteloos neerviel. Voor zijn vrienden was dit natuurlijk vreselijk om te zien. Nadat 112 was gebeld, wachtten ze op de ambulance. Niemand in het café kon reanimeren. Toen de man binnenkwam in het ziekenhuis was hij ongeveer tien minuten buiten bewustzijn. Terwijl zijn maten toekeken, probeerden mijn collega’s en ik het leven van de jonge man te redden. Familieleden en vrienden mogen bij een reanimatie zijn als ze dat willen omdat bewezen is dat mensen een reanimatie beter kunnen verwerken als ze hebben gezien wat er is gebeurd.

Toen de man overleed, was er ontzettend veel verdriet. Na mijn dienst kon ik door alle emoties niet slapen. In een poging mijn hoofd leeg te maken, scrolde ik wat op Instagram. Mijn oog viel op een cursus fotografie die je kon volgen via Instagram. Het klinkt misschien vreemd, maar dat bericht bracht me op het idee om een reanimatiecursus voor Instagram te maken. Tegenwoordig is bijna iedereen van mijn generatie en jonger actief op social media. Als ik hen wilde bereiken om te leren reanimeren, kon ik dat via Instagram doen.”

Angst wegnemen

“Hoe langer ik erover nadacht, hoe beter ik het idee vond. Mensen met weinig tijd en een volle agenda zouden zelf een tijdstip kunnen bepalen om de cursus te volgen. Ook zou de drempel om mee te doen minder hoog zijn doordat je de cursus alléén kunt volgen, en niet in een groep onbekenden. Mijn allerbelangrijkste drive om de cursus te gaan maken, was om de angst voor reanimatie weg te nemen. Leren reanimeren is niet eng of ingewikkeld, zoals veel mensen denken. 

Nog diezelfde week trommelde ik een paar ondernemende vriendinnen op om ze om advies te vragen. Ik had de richtlijnen voor het uitleggen van een reanimatie opgezocht en wilde uitlegvideo’s maken. Mijn vriendin Bodil bleek een geweldige hulp. Omdat ik de cursus zo reëel mogelijk wilde maken, speelde zij in alle filmpjes het slachtoffer. Vanaf de start was de @instalifesavercursus een succes. Media besteedden er aandacht aan en al snel had ik cursisten. De investering die werd gevraagd, was ook niet groot. De kosten bedragen € 34,95. In zeven lessen van tien minuten leer je wat je moet doen om te reanimeren. De video’s kunnen een maand lang onbeperkt worden teruggekeken zodat je de kennis kunt herhalen.”

In shock

“De interactie met de cursisten bleek ontzettend waardevol. Dankzij hun feedback kon ik de video’s verbeteren. Vaak lieten ze me weten dat ze zich zekerder voelden omdat ze wisten dat ze iemand in nood kunnen helpen. Geweldig vond ik dat. Dat was ook mijn doel. Een jaar geleden kreeg ontving ik een reactie die me ontzettend raakte. Ik was thuis toen ik via Instagram een persoonlijk bericht toegestuurd kreeg. Het kippenvel stond op mijn armen toen ik las: ‘Onlangs volgde ik jouw reanimatiecursus en ik wil je laten weten dat ik daadwerkelijk iemand heb gereanimeerd’. Ik ben nog steeds in shock, maar ik ben blij dat ik iets kon doen. Hoe het nu met die persoon gaat, weet ik niet. Maar ik weet wel dat hij mét een hartslag de ambulance inging. Nadat ik het berichtje had voorgelezen aan mijn vriend barstte ik in tranen uit. Wat ontzettend bijzonder dat iemand door mijn cursus te volgen een ander had kunnen helpen!”

Iedereen kan leren reanimeren

Om zo veel mogelijk mensen te leren reanimeren, ontwikkelde spoedeisendehulparts Heleen Lameijer (33) op Instagram een reanimatiecursus: @instalifesavercursus. Ze heeft inmiddels meer dan 25.000 volgers en meer dan duizend mensen hebben haar reanimatiecursus gevolgd. Daarnaast ontwikkelde Heleen de online cursus @AEDkennercursus, waarin ze anderen leert hoe een Automatische Externe Defibrillator (AED) – een apparaat dat het hartritme kan herstellen – werkt en moet worden bediend. Ze noemt haar activiteiten op social media ‘sociale geneeskunde’ omdat, als je over de juiste kennis beschikt, je daar je voordeel mee kunt doen en er zelfs levens mee kunt redden. Volg Heleen op haar Instagram-account Make Science Work.

Foto: Marga de Groot