Dana was detective: ‘De werkelijkheid kun je niet verzinnen’

31 mei 2022

Dana Smit (33) woont en werkt sinds tien jaar in Londen. De Nederlandse had een baan als detective bij de Londense Metropolitan Police. Geïnspireerd op deze ervaring schreef ze de thriller Zonder schuld, die op 3 mei verschijnt.

“Kijk, hier speelt de eerste moord zich af,” zegt Dana Smit opgewekt, terwijl ze naar een chic huis wijst in de Londense wijk Queen’s Park. Tijdens de lockdowns maakte de Nederlandse thrillerschrijfster veel wandelingen door haar woonplaats Londen. Soms zag ze plekken die precíes geschikt waren voor de thriller die ze aan het schrijven was. Nu leidt Dana ons rond langs een aantal van die plekken uit haar boek. Tijdens een van haar omzwervingen belandde ze bij een pub aan het water. Dana bedacht dat het terras een mooie locatie was voor een belangrijk gesprek tussen haar hoofdpersonen. Zittend op dit terras vertelt Dana Smit aan Vriendin hoe ze er altijd al van droomde om detective te worden.

Dana: “Ik wilde altijd al graag iets betekenen voor de maatschappij en mensen helpen, en vond criminologie interessant: waarom maken mensen de keuze om het criminele pad op te gaan? Ik ben niet iemand die denkt dat je als slecht of goed persoon wordt geboren. Ook uit onderzoek blijkt dat de omstandigheden waaronder je opgroeit en de mensen met wie je omgaat van invloed zijn op de kant die je op gaat.” Ze volgde in Nederland een bachelorstudie Criminologie en Psychologie. “Ik wilde daarna mijn master doen in Forensische Psychologie, een soort profiling, waarbij je daderprofielen maakt. In Nederland bestond die studie niet. Daarom ben ik in Engeland gaan studeren. Ik zou maar een jaar blijven.” Maar één jaar werden er tien. Ze kon in Engeland als model aan de slag, wat ze al eerder had gedaan, én ze ging acteren in een populaire tv-serie, Holby City. 

Nog altijd Nederlands

Wonen in Engeland ging en gaat Dana goed af. Ze had al vaker in het buitenland gewoond voor haar modellenwerk. “Ik was achttien toen ik als model begon, wat best oud is voor een model. Maar toen ik voor het eerst naar een ander land ging, vond ik het lastig. Van nature ben ik iemand die graag thuis is met mensen om me heen die ik ken. Ik moest mezelf er dus echt in trainen om alleen te zijn op een plek waar ik niemand kende. Soms belde ik mijn moeder en huilde ik: “Mama, ik ben zo eenzaam, ik ga hier nooit vrienden maken.” Mijn moeder zei dan dat het wel goed kwam, en dat gebeurde natuurlijk ook. Toen ik eenmaal in Londen ging studeren, was ik het dus enigszins gewend om ergens anders dan in Nederland te wonen. Het is niet ver, dat scheelt ook. De gedachte dat ik terugkan als ik wil, maakt het makkelijker, ook al doe je dat niet elke week. Ik voel me na tien jaar nog gewoon Nederlands. Ik zou mijn Nederlandse paspoort nooit voor een Britse inruilen.”
Nadat ze klaar was met haar studie en een tijdje model- en acteerwerk had gedaan, kon ze als detective gaan werken bij de Londense Metropolitan Police. Die kans greep ze met beide handen aan. Als detective bij de politie probeer je bewijzen te vinden voor een strafrechtelijke of civielrechtelijke daad. “Ik wist dat je bij de politie in aanraking komt met de onderwerpen die ik interessant vind. Natuurlijk was ik daarbij ook beïnvloed door allerlei tv-series en thrillers, bijvoorbeeld die van Nicci French. Werken bij de politie was vaak net zo spannend als ik dacht.”

Anders dan op tv

Toch bleken haar verwachtingen op andere vlakken niet helemáál te kloppen met de realiteit, zegt Dana. “Ik dacht dat je als detective meer op de achtergrond werkt, maar ik moest ook mensen arresteren en huiszoekingen doen. Ik ben niet supersterk, en ik vond het vreselijk om mensen te arresteren en handboeien om te doen. Je neemt toch iemands vrijheid af. Mijn sergeant wist dat op een gegeven moment en vond dat ik het voor mijn persoonlijke ontwikkeling juist vaker moest doen. Daar had hij natuurlijk gelijk in, maar ik had wel spijt dat ik gezegd had dat ik dat erg vond, haha. Waar ik ook snel achter was, is dat je bij de politie in grote teams werkt. Op de tv wordt een moord vaak maar door twee detectives onderzocht, maar in werkelijkheid werken er bij zo’n moordteam soms wel vijftig mensen. Wat dus best kan zijn, is dat je bij zo’n team werkt en alleen maar cameramateriaal ophaalt of zo. Het is ook langzamer dan op tv: het is echt niet zo dat je dna-materiaal in een computer stopt en meteen een match hebt, daar gaat vaak tijd overheen.
Wat ik me ook niet had gerealiseerd, is hoeveel criminele bendes er in Londen zijn. Er zijn gewoon dertienjarige jongens die met machetes rondlopen. Ik vond het alleen al heftig om te beseffen dat die kinderen – want dat zijn het natuurlijk gewoon – al zo ver op dat criminele pad zijn dat het voor hen niet eens meer raar is dat ze met een machete rondlopen en mensen neersteken. Het is lastig om ze er nog uit te krijgen. Want als ze uit zo’n bende stappen, lopen ze kans om zelf te worden neergestoken. Maar misschien wel het lastigste van politiewerk vond ik dat het meer reactief dan pro-actief is. Als iemand wordt gearresteerd, is hij al de criminele weg ingeslagen en is er ook al een slachtoffer. Vaak komen slachtoffers in een vicieuze cirkel terecht van vaker slachtoffer zijn, zeker bij huiselijk geweld. De werkelijkheid kun je nu eenmaal niet verzinnen. Het voelde voor mij in ieder geval alsof we er steeds te laat bij waren. Ik zag de hele tijd al die narigheid en trok me dat erg aan. Daarom ben ik denk ik ook goed in acteren, want ik ben een emotioneel persoon. Maar voor zo’n politiebaan is dat lastig. Ik nam de nare dingen mee naar huis en dacht erover door.”

Grens tussen rijk en arm

Is Dana door haar werk anders naar daders gaan kijken? “Hierover heb ik vaak discussies met mijn moeder. Voordat ik bij de politie ging werken, vond ik het belangrijk om me af te vragen waaróm mensen misdaden plegen, want dan kun je het in de toekomst misschien voorkomen. Maar tijdens mijn werk kwam ik soms zulke vreselijke misdaden tegen, dat ik dacht: het maakt niet meer uit wat iemand heeft meegemaakt, hier is gewoon geen enkele uitleg voor.”
Om gebeurtenissen uit haar leven beter te kunnen verwerken, schreef Dana altijd al dingen op. “Dat deed ik ook tijdens mijn werk bij de politie, het schrijven maakte me rustiger. Ik zette mijn gedachten op papier over criminaliteit, over goed en kwaad en over hoe wij anderen veroordelen. Ik wilde die gedachten in een boek verwerken, die wens had ik al sinds ik studeerde. Ik vond het fijn om er fictie van te maken, zodat het wat verder van mijn werk af kwam te staan. Ik vond het belangrijk om het over onderwerpen als goed en kwaad te hebben in mijn boek. Soms komen bepaalde mensen met dingen weg, terwijl anderen wel gestraft worden die een andere positie in de samenleving hebben. Tijdens mijn modellenwerk merkte ik bijvoorbeeld dat er veel drugs werden gebruikt. Niemand trok zich er iets van aan dat dat illegaal was. Maar tijdens mijn werk bij de politie werden soms mensen opgepakt die drugs in hun bezit hadden en er niet mee weg kwamen. Ik vind het pijnlijk dat de grens tussen rijk en arm blijkbaar zo’n rol speelt binnen de criminaliteit.”
Werken als detective was dus anders dan Dana van tevoren had gedacht. “Ik kon mensen niet helpen zoals ik dat graag had willen doen. Ik had gehoopt eraan bij te dragen dat je voorkomt dat iemand misdaden pleegt. Bovendien maak je bij de politie lange werkdagen. Ik werkte daarnaast ook als model en actrice, en ik schreef een boek. Dat was op een gegeven moment niet meer te doen. Ik bedoel: je moet ook slapen. Het was echt mijn droom om als detective te werken, maar soms zijn dingen anders dan je je had voorgesteld. Dit werk paste niet genoeg bij me, het zou mij nooit gelukkig maken.” Vorig jaar nam ze het besluit en stopte ze bij de Londense politie. Maar ze hoefde zich niet lang te vervelen.

Blij en dankbaar

“Een vriend van mij, die ik al ken sinds de middelbare school, is schrijver en journalist. Toen mijn boek af was, was ik benieuwd of hij het wat vond.” Dana’s vriend was onder de indruk. Sterker nog: hij wilde Dana introduceren bij zijn uitgeverij. “Hij zei erbij dat ik wel even moest checken of zijn uitgeverij bij mij paste, omdat het belangrijk is dat je een klik hebt met de mensen die jouw boek uitgeven. Nou, ik werd gek, want zij bleken dus in Nederland de boeken van Nicci French uit te geven. Zij zijn echt mijn schrijfvoorbeelden, dus dat kon niet beter. Ik weet dat je hard moet werken, maar soms heb je ook een beetje geluk nodig. Dat geluk had ik nu. Als je niet hard werkt, krijg je dat geluk niet. Als je geen voetbalwedstrijd speelt, kun je ook niet scoren.
Als ik terugkijk op mijn werk bij de politie, ben ik toch blij en dankbaar dat ik dat heb gedaan. Ik heb daar veel geleerd en veel ervaring opgedaan. Dat kon ik nu mooi gebruiken voor mijn boek. Ik hoop ook dat mijn ervaring bij de politie mij eventueel kan helpen om ergens te gaan werken waar ik wél kan helpen op de manier die ik zou willen, namelijk om te voorkomen dat mensen in de criminaliteit belanden.” Al komt ze daar voorlopig niet aan toe. De uitgeverij heeft haar namelijk gevraagd of ze een vervolg wil schrijven op haar boek Zonder schuld. Er komt dus een deel twee. En bovendien zal ze vaak in Nederland zijn voor de promotie van haar boek.
Of ze ooit definitief terugkeert naar Nederland, weet ze nog niet. “Ik heb in Nederland mijn familie, maar ik heb daar geen vriendengroep of zo. Ik weet ook niet of ik in Londen blijf, ik ben niet iemand die dat heel erg plant. Ik heb hier sinds een half jaar een vriend, maar ik heb geen kinderen of een hypotheek, dan is het makkelijker om het open te laten. Misschien wordt het Amerika, daar zijn ze verder op het gebied van profiling dan in Europa.” Wat ze het meest van Nederland mist? “De directheid van Nederlanders vind ik prettig. Het is hier in Engeland wel heel erg beleefd. Via allerlei omwegen kom je in een gesprek wel ergens terecht, terwijl wij Nederlanders gewoon zeggen wat we willen zeggen. Dat mis ik wel. Net als hagelslag, en mijn eigen merk pindakaas. Dat neem ik altijd mee uit Nederland. Mijn familie mis ik nog het meest. Gelukkig is Engeland relatief dichtbij.”

Zonder schuld

Zonder schuld van Dana Smit is het eerste deel uit de Hazel Kramer-reeks. Profiler Hazel Kramer wordt op een ochtend gebeld door Adam Palmer – inspecteur bij de Londense politie – die haar hulp vraagt bij een uitzonderlijke moordzaak. Het slachtoffer en de plaats delict zijn bedekt met afval en alle sporen van de dader zijn gewist. Het doet Hazel denken aan een zaak uit het verleden en ze neemt contact op met Julius Bell, een meedogenloze advocaat. Hij stemt toe te helpen, maar onder één voorwaarde: hij wil bij de zaak betrokken blijven. Uitgeverij Ambo|anthos € 21,99

Tekst Ella Mae Wester