Zorg jij voor iedereen, behalve voor jezelf? Zó doorbreek je dit patroon

13 augustus 2020

Herkenbaar? Het is blijkbaar maar lastig om me-time te creëren. Nou, klaar ermee: zo doorbreek je het patroon.

Stel je eens voor: een vrije zondagmiddag op de bank. Je favoriete serie op Netflix, een kop thee en een reep chocola binnen handbereik. Geen stress, vervelende vragen of ellenlange to-dolijsten. Puur en alleen tijd voor jezelf. Stiekem verlangen we er allemaal naar, maar toch lukt het ons vaak niet om die tijd vrij te maken. We denderen maar door. We halen boodschappen voor onze hulpbehoevende ouders, zorgen dat het huis er pico bello uitziet, dat de kinderen niets tekortkomen, we helpen een collega uit de brand en halen met liefde de kinderen van een vriendin uit school omdat zij moet overwerken. Om vervolgens compleet uitgeblust op de bank te ploffen. Momentje me-time, ho maar!

Zonde van mijn tijd

Me-time komt ook in het woordenboek van Monique (57) niet voor: “Mijn moeder is dementerend en zit in een verzorgingstehuis. Iedere dag na mijn werk ga ik even bij haar langs. Gewoon om te kijken hoe het met haar gaat en samen een kop koffie te drinken. Ook doe ik haar was en regel ik persoonlijke dingen als kapper en pedicure. Daarnaast pas ik iedere maandag op mijn drie kleinkinderen en werk ik vier dagen in de week als shopmanager in een kledingwinkel. Als ik een momentje niets te doen heb, spring ik graag bij. Dan doe ik de was van mijn jongste dochter, help ik een nicht verhuizen of haal ik mijn oudste twee kleinkinderen van school zodat mijn dochter thuis kan blijven met de baby.

Mensen zeggen weleens: ‘Neem toch eens een momentje voor jezelf!’ Ergens weet ik dat het goed voor me zou zijn, maar ik heb die rust niet. Ik kan niet op een vrije zondagmiddag met een boek op de bank ploffen of een serie kijken. Zonde van mijn tijd, vind ik. Er zijn in huis nog zo veel dingen die gedaan moeten worden. De was of het huishouden bijvoorbeeld. Dan kan ik mijn tijd véél beter daaraan besteden.”

Roos Vonk, psycholoog en hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen, snapt wel waar dit gedrag vandaan komt. “Vrouwen hebben – in tegenstelling tot veel mannen – de antenne meer naar buiten gericht. Mannen kunnen makkelijker voor zichzelf kiezen en een middag op de bank ploffen, maar voor de meeste vrouwen is de verbinding met anderen heel belangrijk. Ze beleven vaak minder plezier aan een moment voor zichzelf als anderen daar niet van meegenieten.”

Altijd ja zeggen

“Vrouwen willen aardig gevonden worden en zich verbonden voelen met de mensen om zich heen. Bewust, maar ook onbewust, zijn ze daardoor continu bezig met wat ze kunnen doen om het anderen naar de zin te maken. Nee zeggen is voor veel vrouwen daarom ook lastig. Dat voelt onaardig en daarom helpen ze vaak tóch die collega, vriendin of zus uit de brand. Zelfs als ze daar eigenlijk geen tijd voor hebben en zichzelf daardoor voorbij lopen.”

Herkenbaar voor Margot (39): “Zorgen voor anderen zit in mijn bloed. Ik werk in de thuiszorg en sta altijd klaar voor iedereen. Voor mijn kinderen ben ik er dag en nacht, maar als vriendinnen me om hulp vragen, spring ik ook meteen in de auto. Zelfs als ze zeggen dat het niet hoeft. Op mijn werk help ik ook vaak collega’s uit de brand. Ik werk in de horeca en collega’s vragen geregeld of ik een dienst wil overnemen of met ze wil ruilen. Ik zeg áltijd ja. Ook als het mij minder goed uitkomt.”

Lorraine (38) vult aan: “Ik heb dat ook. Al van jongs af aan wil ik het andere mensen graag naar de zin maken. Soms pas ik op de kinderen van een vriendin zodat zij even een moment voor zichzelf heeft. Mijn man zegt weleens: ‘Maak nu eens een keer tijd voor jezelf vrij’, maar toch doe ik het nooit. Ik geniet enorm van een avond met vriendinnen of een Netflix-serie op de bank. Maar als het me al een keer lukt om dat in te plannen, voel ik me zó schuldig.”

Kritisch stemmetje

“Veel vrouwen hebben last van deze innerlijke criticus”, verklaart psycholoog Vonk. “Het is een stemmetje dat áltijd kritiek heeft op alles wat je doet. Het gevaar is dat je dit voor waarheid aanneemt, terwijl het in werkelijkheid vaak gaat om een stemmetje van vroeger. Een leraar die riep dat je harder je best moest doen, een ouder die de lat hoog legde of een tante die je áltijd maar aan het werk zette.

Wil je korte metten maken met deze criticus? Realiseer je dan, zodra het de kop opsteekt, dat het slechts een stemmetje is. Soms helpt het om het een naam te geven. Als je dan op de bank zit met een goed boek en dat stemmetje in je hoofd roept ‘Ga eens wat nuttigs doen’, kun je denken: hallo tante Truus, ben jij er ook weer?

Wat ook goed werkt, is om je te bedenken wat je een vriendin zou adviseren. Als zij na een dag hard werken op de bank ploft, zou je dan zeggen dat ze ook nog de was moet strijken voordat ze naar bed gaat? Waarschijnlijk niet. Je bent voor een vriendin vaak veel aardiger dan voor jezelf. Terwijl je jezelf eigenlijk als je beste vriendin zou moeten zien.”

Wat nu weer?

Marlies (47) weet als geen ander dat een momentje voor zichzelf haar goed zou doen. Ze heeft namelijk haar handen vol aan de zorg voor de mensen om haar heen. “Iedere maand organiseer ik een lunch bij ons in de wijk. Ik pas op de kinderen van vrienden als die omhoog zitten, kook voor mensen die het zelf even niet kunnen en op de festivals waar ik werk, noemen ze mij ook wel de festivalmama. Ze komen bij mij voor een extra deken, een paracetamol of gewoon om even te kletsen.

Ik doe alles met liefde, maar soms loop ik mezelf een beetje voorbij. Als ik ’s avonds op de bank zit en mijn telefoon piept, denk ik weleens: wie wil er nu weer iets van mij? Ik móét echt wat vaker tijd voor mezelf vrijmaken, maar op de een of andere manier lukt dat niet. Ik heb stapels tijdschriften waar ik nooit aan toe ben gekomen en een serie bingewatchen doe ik eigenlijk alleen als ik ziek ben.”

Toch adviseert de psycholoog om júíst jezelf op de eerste plaats te zetten. “We kennen allemaal wel die afbeelding in het vliegtuig van de ouder die eerst het zuurstofmasker bij zichzelf op zet en dan pas bij het kind. Dát is precies hoe het zou moeten zijn: je moet eerst goed voor jezelf zorgen voordat je voor een ander kunt zorgen.

Als je altijd het gevoel hebt dat je verantwoordelijk bent voor het welzijn van de mensen om je heen, draag je een enorme last met je mee. Je legt je eigenwaarde daardoor min of meer in de handen van anderen. Je helpt een vriendin uit de brand omdat je je anders waardeloos voelt en niet omdat je het écht graag wilt.”

<2>Niet zo moeilijk
Vonk: “Realiseer je dat anderen ook prima voor zichzelf kunnen zorgen en dat je altijd een vrije keus hebt. Soms is dit lastig, maar je kunt dit oefenen. Stel dat iemand hulp nodig heeft en je meteen de neiging voelt om te helpen. Probeer dit dan te onderdrukken en het een keer niet te doen. Wat gebeurt er?

Een dagboek bijhouden kan hierbij ook helpen. Iedere keer als je de drang voelt om te helpen, schrijf je op wat er met je gebeurt. Waarom wil je zo graag helpen? Waar komt dit vandaan? En wat doet het met je als je een keer nee zegt?

Door te achterhalen waar de drang om voor anderen te zorgen vandaan komt, kun je ook makkelijker veranderingen aanbrengen en voor jezelf kiezen. Je zult zien dat het zonder jouw hulp ook goedkomt en dat het ook goed is om soms voor je eigen welzijn te kiezen.”

Het mooie is dat het helemaal niet zo moeilijk is om goed voor jezelf te zorgen. Het betekent niet dat je dure behandelingen moet boeken in de schoonheidssalon, elke dag moet deelnemen aan een yogales of een uur moet mediteren. Een klein momentje voor jezelf is vaak al voldoende om weer even helemaal op te laden.

Eerdergenoemde Lorraine: “Een lange, warme douche verricht echt wonderen als ik aan het einde van de dag helemaal uitgeblust ben. Het ontspant, waardoor ik me niet alleen beter voel, maar ook als vrouw én moeder gezelliger ben.” Monique beaamt dat, maar vindt het moeilijk om thuis die rust te vinden: “Meestal lukt me dat alleen als ik op vakantie ben. Dan kan ik úren op het strand liggen niksen. Puur omdat er dan niets is wat mijn aandacht vraagt.”

<2>Claim die avond

Af en toe niksen dus, dat is volgens Roos Vonk precies wat je zou moeten doen. Om te voorkomen dat dit bij een goed voornemen blijft, is het slim om er een routine van te maken. Zo gaat Margot iedere dag uit haar werk naar de sportschool: “Zo heb ik iedere dag een uur voor mezelf. Dan is er niemand die iets van me vraagt. Ben ik even geen moeder of werknemer, maar gewoon Margot. Na dat uurtje is de batterij weer opgeladen en kan ik weer tegenaan.”

De psycholoog: “Claim dat moment voor jezelf. Ga in bad, een eind wandelen met de hond of bedenk welke serie op Netflix je zou willen kijken als je geen rekening hoeft te houden met man en kinderen. Maak het ook meteen concreet: blok dit moment voor jezelf in je agenda en bespreek het met je gezin. Vertel ze dat jij iedere donderdag een avond voor jezelf neemt en dat ze die avond niets van jou kunnen verwachten. Of dat die avond de tv van jou is. Dan is het voor iedereen meteen duidelijk, is de kans van slagen groter en kun jij zorgeloos genieten van een avondje … me-time!”