Is opvoeden nu moeilijker dan vroeger? De beste tips

Was het pakweg dertig jaar geleden makkelijker om je kroost op te voeden? Vrijwel alle ouders vinden dat het er tegenwoordig niet makkelijker op is geworden. Dat blijkt ook uit verschillende onderzoeken die afgelopen jaar zijn gedaan. In de zomer van 2025 deden bijna 2000 leden (met minimaal 1 kind onder de 18 jaar) van het EenVandaag Opiniepanel mee aan een onderzoek over opvoeden. Dat is zwaarder geworden dan in de tijd dat zij werden opgevoed, vindt 52 procent. Een iets kleiner deel vindt dat er niet zoveel verschil is en elke generatie zo zo’n uitdagingen kent. In oktober 2025 verscheen een speciale uitgave van de Staat over Gezinnen en uit de ruim 75.000 antwoorden in deze peiling blijkt dat ouders zich zorgen maken over ouderschap en opvoeden. Aan dit onderzoek deden bijna 9000 mensen mee, met kinderen in alle leeftijdscategorieën. Ruim de helft van deze ouders (52 procent) voelt zich soms overweldigd door het gezinsleven, met de dagelijkse routine en zorgtaken. En 28 procent heeft dit gevoel vaak.

Prestaties, prikkels en keuzes

“De wereld vraagt tegenwoordig veel van ons. We leven in een prestatiemaatschappij vol snelheid, prikkels en eindeloze keuzes”, zegt Tischa Neve. Zij is kinderpsycholoog, opvoedkundige en auteur, onder andere van het recent verschenen boek Word de ouder die je wilt zijn. “Naast het opvoeden zelf is daar ook een samenleving bij gekomen waarin beide ouders vaak werken en de zorg verdeeld wordt. Dat vraagt veel afstemming en het hooghouden van verschillende ballen. Het is een verrijking, maar het betekent ook dat kinderen met veel verschillende vormen van opvang te maken hebben: een dag bij papa, een dag bij mama, soms opa en oma, en een paar dagen op de opvang. De maatschappelijke lat ligt hoog en ouders ervaren daardoor veel druk.”
Daar sluit Jelle Jolles zich bij aan. Hij is emeritushoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit Maastricht, werkte lang als klinisch neuropsycholoog, is oprichter van het Centrum Brein & Leren. Hij is auteur van diverse boeken zoals Het tienerbrein, een ander perspectief, dat begin november is verschenen. Een ‘gids voor ouders’, aldus de subtitel. Hij zegt: “Veel van de veranderingen waarmee we nu te maken hebben, vinden hun oorsprong in de jaren negentig. De economie groeide, het internet deed zijn intrede en vrouwen gingen – gelukkig – massaal meer werken. Daardoor veranderde de structuur van gezinnen én van de samenleving ingrijpend. In die tijd kwam ook ‘het nieuwe leren’ als onderwijsvernieuwing, die benadrukte dat jongeren ‘de regie hebben over het eigen leerproces’; ze moesten het allemaal zelf doen. Gelukkig is deze trend op z’n retour.  Neuropsychologische inzichten tonen dat cruciale vaardigheden zoals consequenties overzien, empathie, plannen en zelfinzicht pas in de loop van de tienertijd tot ontwikkeling komen – mits ze voldoende ervaringen kunnen opdoen. Dat is dé reden dat ze die vrijheid nog niet aankunnen. Een tiener is – zoals ik dat omschrijf – werk in uitvoering. Die moet nog volop kennis, ervaring en vaardigheden opdoen. Hun brein is nog volop in de groei en is pas uitgerijpt op het 25ste jaar. Tieners zijn geen kleine volwassenen en simpelweg nog niet klaar voor complexe verantwoordelijkheden.”

Pittige combinatie

Waar vroeger kinderen een logische stap waren na het huwelijk, wordt er tegenwoordig veel bewuster gekozen voor gezinsuitbreiding. Daarmee leggen ouders zichzelf – onbewust – wellicht ook een bepaalde druk op. Het móet goed gaan, het móet gezellig zijn, met zelfgebakken suikervrije koekjes, liefdevolle knutselmiddagen, boswandelingen, museabezoek, verantwoord eten en op tijd naar bed. En dat terwijl je ook werkt, misschien wel mantelzorg verleent, wil sporten, series kijken en er ook sociaal leven op na wilt houden buiten het schoolplein. Uit de Staat van Gezinnen 2025 blijkt dat 52 procent soms moeite heeft met de combinatie van werk en het gezinsleven. Social media blijkt hierbij zowel een vloek als een zegen te zijn, in diverse opzichten. Neve: “Social media triggert zowel onveiligheid als onzekerheid. Online krijg je de de hele dag mee wat er over de hele wereld gebeurt. En dat is tegenwoordig nogal zorgwekkend met oorlogen, woningnood en klimaatcrisis. Maar ook elk groot én klein ongeluk komt direct binnen, waardoor de wereld onveiliger lijkt dan vroeger. We horen continu over vermiste kinderen, ongelukken en heftige incidenten die we vroeger nooit hadden meegekregen, en dat maakt dat ouders, maar ook kinderen, sneller het gevoel hebben dat gevaar overal op de loer ligt. Daarnaast delen ouders en influencers zelf veel op social media. Wat echt helpt, is dat we met z’n allen eerlijk durven zijn over wat we moeilijk vinden. Gelukkig zie ik die beweging steeds meer ontstaan: mensen die niet alleen het perfecte plaatje laten zien, maar ook durven delen dat ze soms onzeker, somber of uitgeput zijn. Dat normaliseert dat het leven niet altijd leuk is en dat opvoeden een zoektocht blijft, zonder goed of fout. Juist door eerlijk te zijn, herkennen we ons in elkaar en beseffen we: niemand doet het perfect – en dat hoeft ook niet.”

Verdwalen op het web

Uit het onderzoek van EenVandaag blijkt dat 59 procent van de ouders vindt dat hun kinderen te veel tijd doorbrengen achter een scherm, onder ouders van tieners is dat zelfs 72 procent. Toch geven deze ouders ook aan dat ze het lastig vinden om de schermtijd te beperken. Want het is wel zo rustig om je kind voor de tv of achter een tablet te parkeren als je zelf moet werken, rustig wilt koken of telefoneren. Ouders van tieners wijzen bovendien op het verslavende effect en maken zich zorgen over de negatieve invloed van social media op het zelfbeeld van een kind.
Jolles is hier heel duidelijk over: “Ik noem het asociale media, omdat ze ons verschralen. Als je uren per dag op je smartphone zit, kun je die tijd niet besteden aan vrienden, aan lezen, of spelletjes doen. Iedereen heeft ‘lummeltijd’ nodig, en zeker onze kinderen – juist die rust is essentieel voor de informatieverwerking in het brein. Met een scherm voor je neus kun je niet écht luisteren, niet naar je ouders, niet in de klas, en ook niet naar elkaar.”
Neve zegt hierover: “Terwijl je zelf nog probeert te ontdekken hoe je om moet gaan met de eindeloze informatiestroom en prikkels van internet, moet je je kinderen er ook in opvoeden. Veel ouders weten simpelweg niet wat hun kinderen allemaal zien of meemaken online, terwijl juist dát weten cruciaal is om hen goed te kunnen begeleiden. Steek je kop niet in het zand, kijk mee met je kinderen en praat over wat zij online zien en meemaken. Zorg dat je zelf niet verdwaalt in de oneindigheid van het web. Je moet kijken naar wat jíj nodig hebt. Als je onrustig wordt van alle meningen die worden gedeeld, kies dan één iemand bij wie je je echt fijn voelt. En als je gek wordt van alle sites en blogs met opvoedtips, stop dan met scrollen en lees alleen de site die bij je past. Het gaat erom dat je selecteert wat jou helpt, in plaats van alles tot je te laten komen.”

Lege archiefkast

De conclusie dat opvoeden nu lastiger is dan vroeger werpt direct de vraag op hoe het dan wel makkelijker kan. Jolles: “Ouders zijn niet alleen vader of moeder – zorgverlener – maar spelen nog een zestal andere rollen: manager, supporter, coach, inspirator, mentor en adviseur. Het is echt een eyeopener om te ontdekken dat er meer mogelijkheden zijn in de omgang met je tiener dan regels stellen, sturen en controleren of helemaal loslaten. Een goede opvoeder is een lerende opvoeder, je groeit in de rollen door de ervaring die je opdoet in de interactie met je kind. We weten inmiddels dat sociale vaardigheden en het kunnen omgaan met emoties net zo belangrijk is als cognitie. Wat mij betreft moet de obsessie voor toetsen en cijfers eraf.”
Een tiener leert met vallen en opstaan, zowel thuis als in de samenleving, stelt hij. “Zie het brein als een archiefkast waarvan de planken bij de geboorte nog helemaal leeg zijn. De hele lange fase van de adolescentie is nodig om ze te ‘vullen’: met informatie, oftewel cognitieve kennis, vaardigheden en ervaring. Een uiterst belangrijk feit voor ouders is het gegeven dat de mondelinge taalvaardigheden essentieel zijn. Een vijftienjarige heeft nog niet de helft van de woordenschat van een dertigjarige, en is ook nog veel minder flexibel in het gebruik van taal. Dat kun je op verschillende manieren stimuleren. Kijk eens samen naar een bijzondere foto in een krant, tijdschrift, of naar een serie als Game of thrones. Stel open vragen, ben oprecht nieuwsgierig naar wat er omgaat in je kind, praat over idolen – ook al ken je die zelf nog niet, verdiep je in hun wereld.  Vind je dat lastig? Bedenk dan elke week tien onderwerpen waar je het samen over kunt hebben en maak daar een lijstje van. Laat cijfers en schoolvakken alsjeblieft achterwege. Door verhalen te vertellen en emoties te delen, groeit het zelfinzicht, het begrip van anderen en van wat er in de wereld gebeurt. Tegelijk worden de complexe netwerken van verbindingen in het brein uitgebreid waardoor taal, empathie en denken worden versterkt.”
Neve besluit: “Opvoeden is pittig, maar blijven hangen in hoe zwaar het is, helpt niemand. Kijk liever naar wat er wél in zit: wat bij jou past, wat werkt voor jouw gezin, en laat je niet gek maken. Je kunt veel meer dan je denkt – iedere ouder maakt verbinding, geeft aandacht, doet iets liefs, ook al voelt het soms alsof je door de bomen het bos niet meer ziet. Je hoeft bijna nooit iets nieuws te leren; je mag vertrouwen op wat je al kunt. Want kinderen hebben liefde, veiligheid, rust en vooral verbinding nodig. Dat is de basislat die we niet kunnen laten vallen. Juist in een tijd waarin drukte en schermen ons uit contact trekken, is échte verbinding met onze kinderen belangrijker dan ooit. Dat is de lijm van alles – zonder wordt opvoeden alleen maar ingewikkelder.”

Foto: Getty Images

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.