Juristen Ariane en Ingrid zetten zich in voor slachtoffers van psychisch geweld tussen (ex-)partners

Tekst: Redactie Vriendin

14 oktober 2025

Ingrid Vledder en Ariane Hendriks zetten zich in voor vrouwen die te maken hebben met intieme terreur. Hard nodig, want alleen in Nederland lijden al tienduizenden mensen onder deze vorm van psychisch geweld, die in extreme gevallen kan uitmonden in femicide.

Hoe kwamen jullie in aanraking met intieme terreur?

Ariane: “Via ons werk. Als familierechtadvocaat sta je cliënten onder meer bij als ze gaan scheiden en na een aantal jaar vielen ons de patronen op die passen bij intieme terreur. Daarbij mishandelt de ene partner of ex-partner de ander structureel psychisch. Door gaslighting, vernedering, isolatie, controle, dreiging, geweld en vergaand monitoren van de bewegingsvrijheid van die vrouwen. Dat gaat heel ver, vrouwen moeten soms voor alles toestemming vragen. Ze mogen nog geen ijsje voor hun kind kopen zonder het aan hun man te vragen.”
Ingrid: “En dat stopt niet na een scheiding, merkten wij. In de scheidingszaken waarin sprake is van intieme terreur, blijven vrouwen na de relatiebreuk last houden van die ex.”

Hoe blijven ze last houden?

Ariane: “Net als tijdens de relatie blijft de ex-partner tot in het extreme alles doen om de vrouw onder controle te houden. Hij komt alimentatieverplichtingen niet na, houdt zich niet aan afspraken over de kinderen, hij staat bijvoorbeeld op het schoolplein in de week van de vrouw, en weigert goedkeuring voor vakanties met de kinderen. Mannen spannen vaak om elk wissewasje een rechtszaak aan tegen de ex-partner. En door moderne communicatiemiddelen kan hij ook in huis controle uitoefenen.”
Ingrid: “En dat gaat ver: gps-trackers op fietsen of auto’s, een ex die via de verwarmingsapp kijkt of je thuis bent, of midden in de nacht, als de kinderen slapen, de muziek voluit zet als je niet opneemt. Het pakt bij iedere vrouw net iets anders uit, maar het patroonmatige gedrag werd ons door de jaren heen zo duidelijk.”
Ariane: “Intieme terreur gaat door na een scheiding, totdat iemand het begrenst.”

Wie treft het vooral?

Ingrid: “Het kan iedere vrouw overkomen. Mijn praktijk zit vol met leuke, aardige vrouwen, van wie je op het eerste oog denkt: ik kan me niet voorstellen dat jij met dit verhaal komt. Vrouwen met een baan, maatschappelijk succesvol, met een eigen onderneming, heel capabele vrouwen.”

En de mannen? Zijn dat narcisten?

Ariane: “Slechts een minderheid van de plegers heeft een stoornis. Vaak is er wel iets in de opvoeding, bijvoorbeeld slechte hechting of onveiligheid, maar dat verklaart niet alles. Wat hen stuurt, zijn vaste denkbeelden over vrouwen: dat ze altijd seksueel beschikbaar moeten zijn, het huishouden perfect moeten runnen, of dat een vrouw verantwoording moet afleggen over alle persoonlijke keuzes die ze maakt, aan zo’n man. Dat is denken, dat is geen stoornis. Daarom valt dit patroon ook niet goed op.”
Ingrid: “Die ideeën worden breder gedeeld. 94% van de Nederlanders vindt bijvoorbeeld dat vrouwen met kinderen onder de vier niet voltijds moeten werken.”
Ariane: “Die overtuigingen over vrouwen zijn diep verankerd in onze maatschappij. Het probleem met deze mannen is dat ze ze tot in het extreme doorvoeren en dat heeft vaak te maken met een onzekerheid, angst dat een vrouw bij hem weggaat, er kan van alles onder liggen. Maar wat het patroon uiteindelijk stuurt, dat zijn heel vaste denkbeelden over wat een man mag en wat een vrouw mag.”

Is potentieel verdacht gedrag te herkennen?

Ingrid: “Let goed op aan het begin van je relatie. Stel, hij wil je morgen weer zien en jij zegt dat je het rustig aan wilt doen. Accepteert hij dat, of staat hij de volgende dag op je werk met een bos rozen, waardoor je geen nee durft te zeggen? Respecteert hij je grenzen? Spreekt hij met respect over zijn ex-partner(s)? Vertoont hij jaloers gedrag, wil hij bijvoorbeeld niet dat jij met andere mannen praat? Probeert hij contact met familie of vrienden te verminderen? Wordt hij uit het niets extreem boos en scheldt hij je uit? Dit zijn allemaal signalen.”
Ariane: “Maar daar begint het niet mee. In het begin voelt zo’n man als een lot uit de loterij. Hij is heel romantisch, warm, geïnteresseerd, praat over een gezamenlijke toekomst. Dat is love bombing: een manier om snel een diepe emotionele connectie te creëren, je afhankelijk te maken. Daarna begint ander gedrag: intimidatie, gaslighting, isolatie en geweld. En de kennis die hij door zijn geïnteresseerde houding heeft opgedaan, misbruikt hij.”
Ingrid: “Vaak sturen mannen snel aan op een zwangerschap. Daarmee creëert hij de ultieme afhankelijkheid. Als je een kind hebt met zo’n man, kom je nooit meer van hem af. Je hebt levenslang. En bedenk wat het betekent voor een kind om in zo’n situatie op te groeien.”

Is de kans dat een pleger overgaat tot femicide groot?

Ingrid: “Femicide is de extreemste escalatie van intieme terreur, met in Nederland zo’n veertig slachtoffers per jaar. Wij hebben het over de groep die daaronder zit en dat zijn er tienduizenden. Vrouwen en kinderen.”
Ariane: “Als je naar de cijfers kijkt, is de kans dat het uitdraait op femicide gelukkig niet groot. Maar vrouwen zijn er wel heel bang voor. De angst ervoor bepaalt de keuzes die ze maken.”
Ingrid: “Daarnaast zijn er femicidepogingen die mislukken en zijn er vrouwen die ervoor kiezen om hun leven te beëindigen omdat de situatie uitzichtloos is. Cijfers uit het buitenland wijzen op één op de drie vrouwen. In Nederland beëindigen zeshonderd vrouwen per jaar hun leven, dat betekent tweehonderd vrouwen. Er is zo veel urgentie om dit aan te pakken. De problematiek is veel groter dan dat getal van veertig gevallen van femicide. Wij willen laten zien hoe belangrijk het is dat je iets aan het voortraject doet. En we willen een boodschap van hoop geven. Iedereen kan een rol spelen bij het tegengaan van intieme terreur. De huisarts die zich afvraagt of de vrouw die derde zwangerschap in drie jaar wel zelf wil, de zus die al drie keer is afgezegd.”

Hoe moet je reageren als je vermoedt dat er sprake is van intieme terreur?

Ariane: “Zeg tegen je dochter of vriendin: ik zie dat er iets niet goed zit, ik ben er voor je als je me nodig hebt. Zeg niet dat ze bij hem weg moet. Vrouwen zijn daar vaak nog niet aan toe. Wat ze nodig hebben om te horen, is: ik ben er altijd voor je, ook midden in de nacht. Als jij klaar bent om te gaan, haal ik je op.”
Ingrid: “Probeer zicht te krijgen op de situatie: is het een ongezonde relatie of potentieel levensgevaarlijk? Zomaar zeggen: ga weg, is dan onverstandig.”

Wat zijn redenen voor vrouwen om niet te vertrekken bij zo’n man?

Ingrid: “Het besef dat de kinderen dan straks wellicht de helft van de tijd bij de pleger zitten, dat is een hels dilemma.”
Ariane: “Ik had een cliënt die bleef bij een ernstig controlerende agressieve man, omdat ze een kind van twee had. Ze dacht: zo kan ik in ieder geval mijn kind beschermen. Als advocaat had ik haar niets meer te bieden. Hij kreeg tweeënhalve dag per week onbegeleid dat kind van de rechter. Mijn cliënt heeft haar tas gepakt en is weer bij hem gaan wonen.”

Grijpen instanties niet in?

Ariane: “Echtscheidingen gaan allemaal in dezelfde vergaarbak en worden op dezelfde manier behandeld. Een scheiding waarbij sprake is van intieme terreur, wordt gezien als een turbulente scheiding, waarbij beide partijen hetzelfde worden beoordeeld.”
Ingrid: “Rechtspraak, hulpverlening en de Raad voor de Kinderbescherming zijn terughoudend in het benoemen van wie wat doet en welke impact dat heeft. Zelfs bij eenzijdig geweld schrijft de rechter op: ‘turbulente relatie’ of ‘huiselijk geweld’. Niet: partij A misdraagt zich. Dus zit de pleger tijdens de zitting comfortabel op zijn stoel, want niemand vraagt: ‘Waarom sta jij in de week van de ander op het schoolplein?’”
Ariane: “In de rapporten staat dat ouders het niet eens worden over omgang. Dus zeggen rechters: ‘Waarom hebben jullie hier ruzie over?’ Dat is de verkeerde vraag. Er wordt niet gekeken wie wat doet, hoe het conflict ontstaat en wat intieme terreur betekent. Meestal is er één dader, vaak de man, maar niemand kijkt goed. En dan houdt die man oneindige mogelijkheden om te vrouw te controleren.”

Hoe dan?

Ariane: “Onder meer door rechtszaak op rechtszaak aan te spannen, om futiliteiten. In Nederland hebben we gefinancierde rechtsbijstand. Dat is waardevol: het maakt rechtstoegang mogelijk voor mensen met een laag inkomen. Maar het gaat mis als een pleger goedkoop eindeloos procedures start tegen zijn ex.”
Ingrid: “Er zijn ook plegers met veel geld, die eindeloos kortgedingen aanspannen over vakanties bijvoorbeeld. Slachtoffers raken uitgeput, terwijl de pleger het systeem als wapen gebruikt. Rechters zien dat onvoldoende. Wij hebben cliënten die niet meer naar het buitenland gaan. Die zeggen: ‘Texel is ook prima, ik wil dat toestemmingsgedoe niet meer.’”

Maar wat is dan de oplossing?

Ingrid: “Veel eerder in het traject onderscheiden: gaat het om een gewone scheiding of eenzijdig geweld? Die groepen hebben een ander traject nodig.”
Ariane: “Slachtoffers van intieme terreur moeten na een scheiding dezelfde praktische zaken regelen als anderen: bankrekeningen, de hypotheek, een omgangsregeling. Met een pleger is dat onmogelijk. Alles wordt een conflict, gebruikt voor controle en verwarring. In het eerste jaar is moeilijk te zien of er sprake is van intieme terreur. Als het na een jaar niet rustiger wordt, moet je echt gaan onderzoeken wat er speelt.”
Ingrid: “Plegers zetten alles in om controle terug te krijgen, en familierecht biedt daar veel mogelijkheden toe.”
Ariane: “Als er in het tweede of derde jaar nog steeds onduidelijkheden zijn, moeten rechters nagaan of het een conflict tussen twee mensen is of dat één persoon aan het escaleren is. Nu duwen we iedereen door het systeem, terwijl we moeten investeren in vroegtijdige screening.”
Ingrid: “En krijgt het slachtoffer van de rechter het verwijt dat ze voor de zoveelste keer in de rechtbank staat. En dat ze het belang van de kinderen wéér niet vooropstelt. Terwijl ze daar staat omdat de ex haar voor de rechter heeft gesleept. Rechters bedoelen het goed, maar ze begrijpen vaak niet wat het voor de slachtoffers betekent. Als je het onderscheid maakt tussen wederzijds conflict en eenzijdig geweld, scheelt het slachtoffers ellende en de samenleving veel geld.”
Ariane: “Dit soort plegers gaan door totdat het ze te veel kost. Het probleem is dat niemand hen een strobreed in de weg legt. Sterker nog, het systeem faciliteert dit misbruik. Als een rechter zou zeggen: ‘Nog één loze zaak en ik pak je je gezag af’, dan stopt een groot deel. En stuur pleger en slachtoffer niet een gezamenlijk hulpverleningstraject in. Dat werkt niet bij intieme terreur: de pleger wil geen verandering, maar controle houden.”
Ingrid: “We hebben cliënten met een ex met contactverbod, locatieverbod, die een AWARE-knop dragen, en dan zegt een rechter: ‘Ga in mediation’. Dat idee van communicatie verbeteren, werkt hier niet. Tegen die man moet je gewoon zeggen: dit zijn de afspraken, daar houd jij je aan en anders volgen er consequenties. Hoe uitzichtloos het ook klinkt, wij zijn hoopvol. Je kunt met simpele stappen echt verandering brengen.”

Achtergrond

Ingrid Vledder is familierechtadvocaat, Ariane Hendriks is docent familierecht bij Universiteit Tilburg, zij werkte tot vorig jaar ook als familierechtadvocaat. Ze trainen rechters en hulpverleners over intieme terreur en stonden in het theater bij de voorstelling Napleiten. Deze week verschijnt hun boek over intieme terreur: Met liefde heeft het niets te maken, over het herkennen en stoppen van intieme terreur.

Tekst: Aleida Bos
Foto: Yasmijn Tan
Visagie: Wilma Scholte

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.