Geluk-expert Merijn Ruis ging op de fiets naar Istanbul

“Ik herinner me nog goed dat mijn vriend Loek en ik op een gegeven moment door de bergen van Oostenrijk fietsten. We hadden al een slaapadresje, maar dat was 40 kilometer verderop en we zaten er een beetje doorheen. Het regende keihard, we waren tot op het bot verkleumd. Langs we de weg zagen we opeens allemaal manden met fruit, snoepjes en een koelbox met drankjes staan, met een bordje erbij dat iedereen vrij mocht pakken. Wie doet nou zoiets?, vroegen we ons af. En zou diegene misschien ook een slaapplek voor ons hebben? We belden aan bij het dichtstbijzijnde huis en daar deed een vrouw open met een ongelooflijk warme persoonlijkheid. Meteen bood ze aan dat we in haar schnapshuisje konden logeren, waar ze normaal haar sterke drank stookte. Toen ze glaasjes schnaps en verse eieren kwam brengen, vroeg ik haar waarom ze dit deed. ‘Delen is vermenigvuldigen’, antwoordde ze. Zoiets klinkt in eerste instantie gek: als je deelt heb je minder, niet méér. Maar zoals zij het uitlegde, klonk het opeens heel logisch. Door te delen maak je de wereld een stukje mooier en dus levert het ook jouzelf iets op. Gedurende de reis bleef die uitspraak me bij en uiteindelijk denk ik dat dat is waar geluk om draait.”

Geluk is niet maakbaar

“Als toegepast psycholoog focus ik me op het thema geluk. Tijdens mijn studie ontdekte ik namelijk dat er een hele wetenschap bestaat rondom wat mensen gelukkig maakt. Uit onderzoek weten we dat geluk geen permanente staat is die je bereikt, maar een combinatie van zingeving in je leven en de mate van positieve emoties die je ervaart van dag tot dag. Niet alles is maakbaar; voor een deel is je geluk afhankelijk van genetische invloed – bijvoorbeeld of je gevoelig bent voor depressie – en de omstandigheden en omgeving waarin je opgroeit. En altijd gelukkig zijn is ook niet realistisch, rotdagen horen bij het leven. Maar er is een belangrijk deel van je geluksgevoel waar je zelf invloed op hebt, zoals dankbaarheid, optimisme, beweging en fijne contacten met andere mensen. Simpele dingen, die je gewoon meteen in de praktijk kunt brengen. Ik dacht: waarom leren we dit niet op school?”

Experiment

Toen ben ik alle kennis die ik had opgedaan over geluk maar zelf gaan toepassen. Na mijn afstuderen heb ik bijvoorbeeld een experiment gedaan waarin ik een jaar lang alleen dingen deed waar ik blij van werd. Vanuit mijn spaargeld keerde ik mezelf een basisinkomen uit, zodat ik verder niets hoefde. Tijdens dat jaar ondervond ik dat geluk in hele kleine dingen zit, zoals in een mooie wandeling maken of opschrijven waar je dankbaar van wordt. Ik ben ook liedjes gaan schrijven, video’s gaan maken en presentaties gaan geven over geluk. Niet alleen werd ik daar gelukkig van, ik heb er inmiddels ook mijn werk van gemaakt.”

Geluk buiten comfortzone

“Ik zie mezelf als menselijk proefkonijn en hou van experimenten. Ik vind het bijvoorbeeld heel interessant dat je geluk kunt ervaren door dingen te doen die buiten je comfortzone liggen. Iedereen kent wel het gevoel dat je iets heel graag wil, maar toch niet doet omdat je het spannend vindt. Zo droomden mijn goede vriend Loek en ik al jaren van een reis die we samen wilden maken. Zijn vader, die is overleden aan Alzheimer, had namelijk heel veel positieve herinneringen aan een fietstocht naar Afrika die hij ooit maakte. Zo’n ervaring leek ons ook mooi. Het lastige van iets dat buiten je comfortzone ligt, is dat je brein gaat tegensputteren. Zelf ben ik nogal een overdenker, dus mijn hoofd ging allemaal redenen bedenken waarom het géén goed idee was. Op die manier komt er nooit een perfect moment om te vertrekken. Op een mooie zomeravond, toen we het er weer eens over hadden, zeiden we tegen elkaar: ‘Wat als we gewoon gaan?’”

Geen plan

“We prikten een datum geprikt en regelden dat we voor langere tijd vrij van werk waren, maar verder hebben Loek en ik niets voorbereid. Ja, twee weken voor vertrek heb ik als oefening van Breda naar Den Haag gefietst, en toen ging ik meteen al door mijn rug. We hadden geen plan, geen geld. Toch zijn we gewoon gegaan. Rugzak mee, tent mee en verder alleen het vertrouwen dat het wel goedkomt. Onderweg besloten we er een budget challenge van te maken, waarbij we moesten rondkomen van tien euro per persoon per dag. Liever nog minder, want wat we overhielden zouden we doneren aan de Alzheimerstichting – Loek’s vader had ons immers de inspiratie gegeven voor deze reis. Tien euro per dag klinkt weinig, maar uiteindelijk konden we het meestal met de helft af. We kookten zelf, plukten appels van de bomen en af en toe doken we zelfs in prullenbakken, omdat het zonde is wat mensen allemaal weggooien.”

Welkom

“Wildkamperen kost niets, net als overnachten bij iemand thuis. Sommige slaapplekken regelden we van tevoren via Warm Showers, een online community van fietsreizigers die elkaar helpen. Als dat niet kon, vroegen we het gewoon aan iemand die we tegenkwamen. De eerste keer spraken we bewust een vrouw aan die de hele tijd boos naar ons keek, in het kader van: dan hebben we de eerste nee alvast gehad en is het daarna minder eng. En inderdaad, ze zei ook nee. Maar meteen daarna kwam haar man achter ons aangerend en zei: ‘Jullie zijn hartstikke welkom’. Uiteindelijk hebben we vrijwel elke nacht bij onbekenden geslapen, bijna iedereen die we vroegen was superaardig en behulpzaam. Soms kregen we een bed, douche en ontbijt, de andere keer mochten we onze tent in de tuin opzetten. We hebben op de meest bijzondere plekken geslapen, zoals op een boot, in een waterpretpark en een museum. Eén keer hadden we het een beetje laat gemaakt en zag ik in de stad maar één raam waar nog licht brandde. Als een soort Romeo heb ik naar het balkon omhoog geroepen: ‘Mogen we hier misschien slapen?’. Die vrouw keek me eerst een beetje ontredderd aan, maar liet ons toch binnen. Ontzettend gaaf om te merken dat je met een beetje vertrouwen in elkaar een heel eind komt.”

De koffietruc

“Op een dag zaten we bij een supermarkt uit te rusten met een kop koffie, die we zelf maakten op ons ‘koffiepruttelpotje’. Al snel kwam er iemand langs die ons zomaar een blok kaas gaf, een minuut later bood iemand ons een douche en een slaapplek aan. Nu zagen we er misschien ook een beetje shabby uit, maar het was nog nooit zó makkelijk gegaan. Toen bedachten we: misschien ligt het wel aan ons koffiepruttelpotje! Dat zag er immers best gezellig uit en het ruikt natuurlijk lekker. Toen we in Bosnië een keer geen slaapplek konden vinden, hebben we als experiment ons koffiepruttelpotje opgezet voor een supermarkt. En ja hoor: binnen een half uur kwamen er overal mensen vandaan die een praatje maakten, hulp aanboden of een donatie deden voor ons goede doel. Ik denk dat koffie een soort huiselijkheid uitstraalt, waardoor je er minder bedreigend en meer benaderbaar uitziet. Wij noemen dat nu de koffietruc.”

Warm bad

Als ik terugdenk, is het vooral de veelheid aan vriendelijke acties die me heeft ontroerd. Ik heb het geteld: 190 mensen die belangeloos iets liefs wilden doen. Ik vond het heel hoopvol om te merken dat de wereld eigenlijk een warm bad is. Elke keer dat we richting een volgend land gingen, kregen we van inwoners de waarschuwing: ‘Kijk je uit over de grens?’. Maar overal bleken de mensen weer even vriendelijk en behulpzaam.
Natuurlijk zat het niet altijd mee. In Griekenland zijn we frontaal aangereden door een auto. Het was best een heftig ongeluk en eigenlijk bizar dat we er nog zo goed vanaf gekomen zijn. Loek had helemaal niets, ik werd per ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Daar bleek dat ik mijn pols en teen had gebroken. Een agent vroeg of ik aangifte wilde doen tegen de bestuurster, want zij reed veel te hard. Toch wilde ik helemaal niet dat zij gestraft werd, zij was immers net zo goed de dupe van de situatie. Ik had gezien hoe erg ze in paniek was na de aanrijding. We zijn met elkaar in contact gekomen, ze regelde dat we bij een buurvrouw van haar konden slapen en heeft zelf avondenlang voor ons gekookt. Uiteindelijk heeft deze gebeurtenis dus ook weer voor verbinding gezorgd.”

Traumatisch

“Toch was het ongeluk voor mij traumatisch, ik zat er mentaal helemaal doorheen en wilde het liefst meteen naar huis. Fietsen was bovendien onmogelijk met mijn gebroken pols. Maar eigenlijk wilde ik ook niet zomaar opgeven. Als een soort wonder bleek er in dat dorpje opeens een tandem te staan die we mee mochten nemen. Bizar, want fietsen is in Griekenland niet heel gebruikelijk, laat staan op een tandem. Alsof hij voor ons bedoeld was! Dus zo hebben we de laatste 400 kilometer tot Istanbul afgemaakt. Ik vond het supereng om weer op de fiets te stappen, maar daarna was mijn angst wel meteen weg. Het was ook nog eens heel goed voor de donaties, waardoor we extra veel geld hebben opgehaald voor de Alzheimer stichting. Ook in tegenslag zit dus vaak een hele mooie kans verstopt.”

Essentie van geluk

“Ik ben heel trots dat we de tocht hebben volbracht. Zelfs het ongeluk had ik achteraf niet willen missen, want daardoor ben ik alleen nog maar dieper gaan nadenken over de essentie van geluk. Het leven kan in een flits zomaar opeens afgelopen zijn, dus des te meer reden om na te denken over wat je nu écht belangrijk vindt. Een van mijn belangrijkste lessen is geweest dat ik helemaal niet zoveel nodig heb om gelukkig te zijn. Een kop koffie, een boterham met pindakaas en het gezelschap van een goede vriend is voor mij genoeg. Of na de reis weer thuiskomen bij mijn familie en vriendin. Wat dat betreft gaat geluk om hele basale dingen als relaties en vriendschappen, rust, dankbaarheid, optimisme en zingeving. Geld voegt daarin heel weinig toe, behalve als je het gebruikt voor ervaringen, of om andere mensen blij te maken. De theorie kende ik al, maar deze reis was voor mij een perfecte manier om de lessen die ik heb geleerd in de praktijk te brengen.

Of ik daardoor totaal anders in het leven sta? Nee, want ik was daarvoor ook al een heel gelukkig mens. Maar ik ben in mijn dagelijks leven wel bewuster bezig met wat mij gelukkig maakt. Ik zoek sneller contact met mensen en durf meer om hulp te vragen. Meestal ga ik met de trein naar lezingen, maar nu kijk ik vaker of ik met iemand kan meeliften en vraag aan het publiek of iemand een slaapplek voor me heeft. Dat levert altijd mooie ontmoetingen op die je niet meer vergeet – in tegenstelling tot de zoveelste hotelovernachting.”

Delen is vermenigvuldigen

“We richten ons leven vaak in op onafhankelijkheid, alsof je het allemaal alleen moet kunnen, maar ik zie afhankelijkheid nu juist als een kracht. Het schept verbinding. En dat is precies wat we in de huidige tijd, waarin we steeds meer polariseren, beginnen te missen. We focussen vaak op de dingen die misgaan in de samenleving, maar het is bewezen dat je meer geluk ervaart als je je richt op het positieve. De een gaat in de file zitten balen en toeteren, de ander zet een muziekje op en zingt lekker keihard mee. Verschrikkingen in de wereld zullen er altijd zijn en daar kan ik me ook druk om maken, maar ik focus liever op wat je wél kunt veranderen: kijk wat jij kunt toevoegen door betekenis te geven aan deze dag. Een van de grootste complimenten die je mij kunt geven is als mensen zeggen: ‘Door jou maak ik nu vaker een praatje met een onbekende.’ Want daarmee maak je zowel jezelf als een ander blij. En dan kom ik weer uit bij wat die Oostenrijkse vrouw me leerde: delen is vermenigvuldigen.”

Wat als we gewoon gaan?

Merijn Ruis schreef het boek Wat als we gewoon gaan over zijn reis naar Istanbul en de lessen over geluk die hij onderweg leerde. Daarnaast geeft hij lezingen en workshops voor organisaties over de wetenschap van geluk. Meer info: merijnruis.nl

Beeld: privénbezit