Haarverlies: dit kun je eraan doen
6 december 2019
Is het voor veel mannen al even slikken als de eerste haren uitvallen, vrouwen schamen zich meestal nog erger voor een dunner wordende haardos. Gelukkig is er vaak wat aan te doen.
Is het voor veel mannen al even slikken als de eerste haren uitvallen, vrouwen schamen zich meestal nog erger voor een dunner wordende haardos. Gelukkig is er vaak wat aan te doen.
Zo groeit een haar
Om te snappen wat haaruitval is, is het handig als je weet hoe een haar groeit. Op je hoofdhuid bevinden zich haarzakjes: haarfollikels, gemiddeld zo’n 100.000. Dit aantal verschilt per persoon en is genetisch bepaald; mensen met blond haar hebben vaak meer haarzakjes dan mensen met zwarte haren. Haren kennen drie levensfasen, legt dermatoloog Sandra Laane uit: “De eerste is de groeifase, die gemiddeld vier tot zes jaar duurt: in het haarzakje wordt een nieuwe haar aangemaakt, die een paar jaar doorgroeit. Vervolgens komt de haar in de overgangsfase: de groei stopt en de haar komt wat minder stevig in het haarzakje te zitten. In de derde fase, de rust- of telogene fase, valt de haar uiteindelijk uit. Daarna begint de cyclus in het haarzakje opnieuw.” Door dit continue proces is het heel normaal om dagelijks tientallen haren in je kam of borstel aan te treffen: dat zijn de haren die in de rustfase zijn beland. Daarbij neemt naarmate je ouder wordt het aantal haarzakjes af, wordt de haar dunner en de groeifase korter, waardoor je haardos uitdunt. Door verschillende oorzaken kan de haargroei verstoord raken. Het gevolg? Haaruitval.
Veelvoorkomende oorzaken
Er zijn zo’n dertig tot veertig aandoeningen of oorzaken die tot haarverlies kunnen leiden. Bij vrouwen gaat het vaak om een van de volgende vijf, zegt Sandra Laane. “Allereerst zie je bij vrouwen vaak alopecia androgenetica. Dat wil zeggen dat de haarzakjes een verhoogde gevoeligheid hebben voor androgenen, een mannelijk hormoon dat ook vrouwen aanmaken. Het is meestal niet zo dat je meer van dat hormoon aanmaakt, de haarzakjes zijn er alleen gevoeliger voor. Hierdoor wordt het haar boven op het hoofd dunner. Vaak heeft dit met erfelijkheid te maken en zie je dat meerdere familieleden het hebben. Vooral na de menopauze kan deze vorm optreden.” Een tweede soort haaruitval die veel bij vrouwen voorkomt, is telogeen effluvium, wat betekent dat veel haren tegelijk in de telogene fase (de fase waarin het uitvalt) terechtkomen. “Deze vorm zie je vaak na gebruik van bepaalde medicijnen, stress, ziekte (zoals schildklierafwijkingen), het volgen van een streng dieet of na een zwangerschap.”
De derde vorm van haaruitval die Sandra Laane regelmatig bij vrouwen in haar spreekkamer ziet, is tractie alopecia: “Hierbij vallen haren uit doordat ze te strak worden vastgebonden in een staart of vlechtjes. Bij donkere vrouwen zie je dit probleem bij te strak ingevlochten kapsels.” Een keer een strakke staart is niet erg, maar staat door je haardracht constant veel kracht op het haar, dan kunnen kale plekjes ontstaan. Overigens kunnen ook veelvuldig gebruik van krul- of stijltang tot haaruitval leiden, zegt Sandra Laane: “Je krijgt dan ‘bubble hair’, waarbij de haarschacht geknikt is.” Als vierde oorzaak noemt Laane eczeem: “Er is dan sprake van een rode, schilferende hoofdhuid. Door de jeuk wrijf en krab je veel, met als gevolg haaruitval.” Tot slot kan een afwijking aan de haarschacht de oorzaak zijn van haarverlies, maar dit komt minder vaak voor.
Schaamte
Niet alleen mannen kunnen dus te maken krijgen met een dunner wordende haardos, ook bij vrouwen is haaruitval een veelvoorkomend probleem. Zo’n 40 procent van alle vrouwen krijgt er ooit mee te maken, soms al op jonge leeftijd. De schaamte die dunner wordend haar of zelfs kale plekken met zich meebrengen maakt het probleem alleen maar groter, stelt Sandra Laane. “Je haar heeft te maken met mooi gevonden worden, met je aantrekkelijk voelen en er jong uitzien. Het is één van de eerste dingen aan je uiterlijk die opvallen. Als dat ineens wegvalt, kun je je enorm onzeker voelen. In mijn spreekkamer zie ik regelmatig vrouwen die door hun haaruitval te maken krijgen met psychische problemen. Ze trekken zich terug, vermijden sociale contacten. Ze durven er niet open over te zijn, zo diep zit de schaamte.” Begrijpelijk, maar ook zonde, want: “Soms is behandeling van het probleem heel goed mogelijk.”
Verschillende mogelijkheden
Om achter de oorzaak van haaruitval te komen, wordt meestal een haarwortelonderzoek gedaan. Dit kan met een haarscan, een soort detailfoto om de groeifase van het haar te bepalen. Daarnaast wordt soms een biopt genomen: een stukje huid en haar worden onder de microscoop bekeken. Verder wordt bloed onderzocht op tekorten aan bijvoorbeeld ijzer en vitamine D3. Al deze onderzoeken samen moeten aanknopingspunten opleveren voor de behandeling, legt Sandra Laane uit: “Corticosteroïdlotions (onstekingsremmers) kunnen helpen, soms worden ook antibiotica voorgeschreven. Gaat het om alopecia androgenetica, dan schrijven we vaak het middel spironolacton voor, of het haargroeimiddel minoxidil lotion. Dit laatste middel zorgt echt voor haargroei, dus je moet het vooral niet op andere plekken smeren. Nadeel is wel dat de haargroei stopt zodra je ophoudt met smeren.” Is eczeem de boosdoener, dan moet een allergietest uitwijzen waardoor de huiduitslag wordt veroorzaakt, zodat het probleem verholpen kan worden. Of kaalheid helemaal op te lossen is, hangt ook af van de mate van littekenvorming, zegt Sandra Laane: “Bij littekenvorming verschrompelen de haarzakjes, en kunnen er geen nieuwe haren meer groeien. Maar voor veel oorzaken geldt: als je er op tijd bij bent, is er nog geen sprake is van littekenvorming.”
Wat kun je zelf doen voor gezond haar?
Om je haardos vol en gezond te houden, kun je het nodige zelf doen, tipt Sandra Laane: “Zorg allereerst dat je gezond en gevarieerd eet, zodat je voeding genoeg eiwitten en ijzer bevat. Ook belangrijk: voldoende vitamine D3 binnenkrijgen. In westerse landen, waar de zon niet dagelijks uitbundig schijnt, ligt een tekort op de loer. Vitamine B-complex, dat vaak wordt geadviseerd voor gezond haar, heeft minder effect, tenzij je er aantoonbaar te weinig van binnenkrijgt.” Nog een belangrijke tip: “Niet roken! Roken zorgt voor een minder goede doorbloeding. Rond de haarzakjes bevinden zich de kleinste bloedvaatjes van je lichaam, en als de doorbloeding vermindert, bezuinigt het lichaam het eerst op je huid (en dus ook je haren), waardoor de haarwortels minder voeding en zuurstof krijgen.” Verder is het verstandig om je haar niet dagelijks te mishandelen met de krultang, en strakke vlechten of staarten te vermijden. Over haarverf hoef je je niet zo’n zorgen te maken, stelt Sandra Laane gerust: “Dat leidt niet tot haaruitval.” Tot slot: probeer stress zo veel mogelijk te beperken: bij stress kunnen haren versneld in de rustfase terechtkomen.
Haaruitval door medicijnen
Bepaalde medicijnen hebben als mogelijke bijwerking dat je haar er (tijdelijk) van kan uitvallen. Chemotherapie is een beruchte boosdoener, maar ook medicatie tegen een hoge bloeddruk, bepaalde epilepsiemedicijnen, bloedverdunners en antidepressiva kunnen haaruitval veroorzaken. Meestal groeit je haar terug als je stopt met de bewuste medicijnen.
‘Nog maar een dun staartje’
Jagaira (36) had altijd dik, krullend, donker haar: “Mijn haar was echt mijn handelsmerk. Tot ik zes jaar geleden een maagverkleining onderging. Een half jaar na de operatie begon het: tijdens het douchen had ik ineens hele plukken haar in mijn handen. Ik wist dat het kon gebeuren, door het snelle afvallen na de maagverkleining krijg je veel minder voedingsstoffen binnen. Uiteindelijk had ik nog maar een heel dun staartje, en kale plekken aan de voorkant. Vooral die inhammen vond ik erg. Ik had altijd een mooie haarlijn, in de vorm van een hartje. Nu had ik ineens de haarlijn van mijn vader. Ik heb drie jaar getobd voor mijn haar weer een beetje terugkwam. Op foto’s uit die tijd zie ik meteen mijn kale plekken. Nog steeds is mijn haar dunner dan voor de operatie. Het heeft me moeite gekost om me daaroverheen te zetten, maar toch zou ik de maagverkleining zo weer laten doen. De lichamelijke ongemakken die ik daardoor niet meer heb – ik pas weer in elke stoel, ik kan zelf mijn teennagels knippen – wegen voor mij zwaarder dan mijn dunnere haar.”
‘De helft van wat ik had’
Toen Nicki (42) afgelopen zomer voor haar ernstig zieke moeder zorgde, begon haar haar uit te vallen. “Toen ik hoorde dat ze was uitbehandeld, ben ik vanuit Japan, waar ik woon, naar Nederland gekomen om voor haar te zorgen. In die periode begon het. Iedere keer als ik met mijn hand door mijn haar ging, viel het met bossen uit. Ik zag het wel, maar was op dat moment vooral met mijn moeder bezig. Pas na haar begrafenis ging ik er meer op letten: viel het nou nog steeds uit? Ik had al veel verdriet om het verlies van mijn moeder, en dan werd mijn haar ook nog eens zo dun, dat ik de lagen die erin zaten, er maar uit liet knippen. Dan leek het nog wat. Ik baalde er enorm van, ik had altijd mooi dik, lang haar gehad. Andere mensen zagen het wel, maar durfden er door de verdrietige omstandigheden niets van te zeggen. Nog steeds is het hooguit de helft van wat ik had. Met cafeïneshampoo en -conditioner probeer ik het te versterken. Gelukkig tekent mijn dochter van 4 me nog steeds als een soort Rapunzel, met mijn haar in een soort sleep achter me aan.”
Wist je dat…
… een haarzakje ongeveer 25 keer een nieuwe haar kan produceren?
… je ongeveer 60 tot 100 haren per dag verliest?
… een haar normaal gesproken ongeveer een centimeter per maand groeit?
… een haar een gewicht van 100 gram kan dragen?
… haar niet sneller groeit als je het vaker laat knippen?
… haar in de zomer sneller groeit omdat je dan meer vitamine D aanmaakt?
Tekst: Dominique Prins-König, m.m.v. Sandra Laane, dermatoloog bij Medisch Centrum Bloemendaal.
