Home
Persoonlijke verhalen
Psycholoog Wouter Cornet over overgewichtsdiscriminatie: ‘Fatshaming moet stoppen’

Psycholoog Wouter Cornet over overgewichtsdiscriminatie: ‘Fatshaming moet stoppen’

18 maart 2025

Even je vriendin aanstoten als je een dik iemand een patatje ziet eten? Het lijkt misschien onschuldig, maar fatshaming is een ernstig probleem met grote gevolgen. Psycholoog Wouter Cornet, die zelf jarenlang kampte met overgewicht, wil mensen daarvan bewust maken. “Discriminatie van mensen met overgewicht zou strafbaar moeten worden.”

Psycholoog Wouter Cornet schreef zijn boek De dikke mensenshow deels uit woede, vertelt hij. “Twee jaar geleden keek ik de Amerikaanse film The whale, over een man met morbide obesitas die op allerlei vlakken mislukt is. Vroeger zag je vaak van dat soort Hollywoodfilms, waarbij iemand met overgewicht wordt neergezet als dom, ongelukkig of onsuccesvol. Ik dacht eigenlijk dat dat niet meer van deze tijd was. Deze film – waarin acteur Brendan Fraser niet eens écht te zwaar is, maar een fatsuit draagt – was een overduidelijk staaltje fatshaming en de titel zet ook nog het woord ‘walvis’ op de kaart als scheldwoord waarmee pesters de lachers op hun hand krijgen. Toen de film ondanks dit soort kritiek een Oscar won, dacht ik: mensen moeten zich bewust worden dat dit écht niet kan.”

Fatshaming

Fatshaming, oftewel het belachelijk maken van of het toekennen van negatieve eigenschappen aan mensen met een maatje meer, is al zo oud als de weg naar Rome. Letterlijk, want al in de Bijbel werden mensen met overgewicht bespot. Koning Eglon werd bijvoorbeeld beschreven als naïef, traag en incompetent. Het zwaard dat hem doodde, was bijna te kort om zich een weg door zijn vet te banen. De oude Egyptenaren beeldden hun God van de humor af als een obese dwerg en er is zelfs een oud-Grieks moppenboekje vol met fatjokes gevonden. Overgewicht bestond dus ver voor de tijd van milkshakes en friet, al wordt het tegenwoordig wél vaak toegeschreven aan een ongezonde leefstijl. En dat is volgens Cornet ook een van de belangrijkste oorzaken van de stijging van het aantal te zware mensen: “De helft van de Nederlanders heeft overgewicht, een op de zes heeft obesitas. Als je bedenkt dat het aanbod in de supermarkten voor tachtig procent bestaat uit ongezonde producten, is dat niet zo gek. Obesitas kost de maatschappij veel geld en het is duidelijk dat het niet gezond is, maar niet iedereen met overgewicht is per definitie óngezond. En belangrijker: niet iedereen kan daar ook zelf wat aan doen. In verschillende andere landen is allang bewezen dat wanneer de overheid ingrijpt door een gezondere leefomgeving te creëren, het aantal mensen met overgewicht daalt. Toch hebben we met z’n allen de hardnekkige overtuiging dat het je eigen schuld is als je te zwaar bent. Dat je dan niet genoeg doorzettingsvermogen of zelfdiscipline hebt. Maar er zijn honderden genetische factoren die eraan bijdragen of iemand wel of geen overgewicht ontwikkelt. Je kunt een trage schildklier, langzame spijsvertering hebben of geen seintje krijgen als je vol zit. Je kunt geboren zijn met aanleg voor impulsaankopen of verslavingen, of je hebt iets traumatisch meegemaakt en kunt alleen dealen met die stress door te overeten. Als het zo makkelijk was als ‘wel of niet die chocoladereep pakken’, was niet de helft van de wereldbevolking te zwaar.”

Die dikke jongen

Cornet weet waar hij over praat: hij kampte zelf jarenlang met overgewicht. “Ik was een enorme zoetekauw en had geen rem als het op suiker aankwam. Als ik een koekje nam, moest meteen het hele pak leeg.” Na talloze mislukte dieetpogingen slaagde hij er uiteindelijk in om de kilo’s – 33 in totaal – er blijvend af te houden. Door zijn eigen struggle kan hij zich goed inleven in mensen met een maatje meer én weet hij hoe het voelt om gefatshamed te worden. “Mensen maakten opmerkingen als ‘goh, wat ben jij dik geworden’, of omschreven me als ‘die dikke jongen’. Niet zo leuk natuurlijk en het deed ook wel wat met mijn zelfvertrouwen, maar gelukkig stond ik redelijk stevig in mijn schoenen – misschien doordat ik al volwassen was toen ik voor het eerst overgewicht kreeg. Eigenlijk viel die fatshaming me veel meer op nadat ik die transformatie had doorgemaakt. Opeens hoorde ik veel vaker om me heen grappen over mensen met overgewicht – misschien dat die vroeger achter mijn rug om werden gemaakt. Ook viel het me op dat ik meer werd aangesproken, alsof ik serieuzer werd genomen nu ik eenmaal slank was.”

Minder serieus genomen

Dit is niet alleen Wouters persoonlijke gevoel: wetenschappelijk onderzoek toont aan dat mensen met een maatje meer ook écht minder serieus genomen worden. Bij een experiment kregen mensen foto’s te zien van willekeurige personen aan wie ze karaktertrekken moesten toewijzen. Opvallend was dat de mensen met overgewicht vaker negatieve eigenschappen kregen opgeplakt, zoals dom, lui of ongedisciplineerd.
Een ander onderzoek laat zien dat leraren hun leerlingen met overgewicht gemiddeld een lagere beoordeling geven, ook al zijn hun prestaties exact hetzelfde als die van de slanke klasgenoten. Schokkend, vindt Cornet. “De gevolgen zijn namelijk enorm. Mensen met overgewicht worden gemiddeld genomen minder snel aangenomen bij sollicitaties, krijgen minder betaald en worden sneller ontslagen. Daarbij doet het veel met hun zelfvertrouwen. Voor mijn vorige boek Het gewicht tussen je oren interviewde ik honderd mensen die succesvol afvielen en daar hoorde ik de meest schrijnende verhalen van mensen die hun leven lang waren gepest, uitgescholden en gediscrimineerd vanwege hun gewicht. Sommige mensen hadden daardoor een heel laag zelfbeeld. Ook de kans op allerlei gezondheidsklachten, zoals depressie en hartfalen, is groter bij mensen die te maken krijgen met overgewichtsdiscriminatie.”

Tekenfilms en reclames

Dat de vooroordelen over mensen met overgewicht zo hardnekkig zijn, komt volgens Cornet ook doordat we er van jongs af aan mee opgroeien. “In tekenfilms, reclames, televisieseries en films zijn personages eigenlijk standaard slank. Zie je toch iemand met overgewicht, dan heeft die meestal een speciale functie: de gezellige vriendin bijvoorbeeld, de domme slechterik of de vrijgezel die geen partner kan vinden. YouTube staat vol filmpjes waarin mensen met overgewicht te kakken worden gezet en voor veel comedians en BN’ers zijn fat jokes makkelijk scoren. Ik herinner me een verkiezingsdebat waarbij Geert Wilders zijn collega Frans Timmermans aanviel, puur op basis van zijn gewicht. Dat vind ik heel heftig, want naar zo’n uitzending kijken ruim een miljoen en veel van hen lachen erom. Niet alleen de slanke mensen, ook degenen die zelf te zwaar zijn. Er zijn eigenlijk maar weinig mensen die zich uitspreken tégen fatshaming.”
Sterker nog, Cornet denkt dat vrijwel iedereen zich er weleens schuldig aan maakt, vaak ook onbewust. “Je ziet vaak dat mensen onderling grapjes maken of stiekem smoezen als ze bijvoorbeeld iemand met obesitas in het openbaar een ijsje zien eten. Ze denken dat dit onschuldig is, omdat die ander het niet kan horen. Maar ook als je er niet direct iemand kwaad mee doet is fatshaming schadelijk, want op die manier houd je het in stand.”
Hoe je ermee stopt? Geen negatieve opmerkingen meer maken over iemands gewicht is natuurlijk de eerste stap, maar volgens de psycholoog zit het ook in kleine dingen. “Denk aan de moeder die tegen haar dochter zegt dat ze niet te veel snoepjes moet eten omdat ze anders dik wordt of de vader die plagerige grapjes maakt over zijn eigen buik: daarmee leert een kind al op jonge leeftijd dat overgewicht iets slechts is.” Ook adviseert hij om mensen niet meer te beschrijven op basis van gewicht. En daarbij maakt het volgens Cornet niet uit of je het woord ‘dik’ gebruikt of een vriendelijker alternatief als ‘vol’ of ‘curvy’. “Je kunt ook gewoon zeggen ‘die blonde mevrouw’, of ‘die mevrouw met die rode jas’. Zelf corrigeer ik mensen als ik dit hoor. Ik snap heel goed dat het niet altijd met kwade opzet gebeurt, het zijn gewoontes die we met z’n allen van jongs af aan hebben aangeleerd. Maar ik wil mensen ervan bewust maken dat we dit ook weer kunnen afleren.”

Grondwet

Het goede nieuws is dat er al een kleine verandering gaande is. Van influencers die openlijk hun curves omarmen tot advertentiecampagnes met plussize modellen: de bodypositivy-beweging heeft ervoor gezorgd dat mensen met overgewicht steeds vaker rolmodellen hebben. “Als kinderen en volwassenen zien dat je ook zelfverzekerd, succesvol en gelukkig kunt zijn mét overgewicht, heeft dat bewezen een positieve invloed op hun zelfvertrouwen”, zegt Cornet. “Het is alleen nog niet genoeg. In onze grondwet staat dat je niet mag discrimineren op basis van iemands godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of welke grond dan ook, maar in New York hebben ze onlangs ook overgewicht expliciet daarin opgenomen. Dit betekent dat iemand uitlachen of benadelen op basis van hun gewicht letterlijk strafbaar is: een krachtig signaal. Het zou mooi zijn als Nederland dit voorbeeld volgt. Maar het belangrijkste is dat het besef indaalt dat fatshaming heel veel stress, verdriet en problemen veroorzaakt bij een groot deel van de bevolking en dat we dat alleen met z’n allen kunnen veranderen.”

Wist je dat…

… een groot deel van de fatshamers zelf als de dood is om aan te komen? Uit onderzoek blijkt dat veel negatieve oordelen over mensen met overgewicht komen van mensen die er zelf alles aan doen om slank te zijn.
… obesitashaat al op 3-jarige leeftijd begint? In tegenstelling tot andere vooroordelen die al op jonge leeftijd ontstaan, worden vooroordelen over obesitas erger naarmate het kind ouder wordt.
… het merendeel van de jongvolwassenen ontevreden is over hun uiterlijk? Bij jonge mannen is dit 50-80 procent en bij jonge vrouwen 60-85 procent.
… veel fatshaming achter de voordeur plaatsvindt? Familielieden blijken de grootste bron van pestgedrag op basis van gewicht te zijn: uit onderzoek blijkt dat 25 procent van de jongeren hier thuis mee te maken krijgt. Van alle volwassen vrouwen zei 27 procent last te hebben (gehad) van bodyshaming door hun eigen partner.
… fatshaming ook in de gezondheidszorg plaatsvindt? Uit onderzoek blijkt dat huisartsen ‘te veel eten’ als de belangrijkste oorzaak van overgewicht zien. Genetische factoren en chronische ziektes komen pas op de tweede plek.

3 vrouwen over fatshaming

Daniëlle (37): “Ik doe plussize modellenwerk en krijg soms echt hele nare reacties, vooral op X: ‘Je bent niet aantrekkelijk, dikke trol’ of ‘Je bent ongezond en jut anderen op ook ongezond te leven’. Natuurlijk raken die opmerkingen, maar omdat het meestal van anonieme accounts komt, kan ik het makkelijker van me afzetten. Wat ik vooral voel, is onbegrip: waarom zou je iemand zo de grond in willen trappen? Ik ben altijd al stevig geweest en ben ook gepest vroeger, waardoor ik me minderwaardig voelde. Maar ik had ook altijd al het verlangen om model te worden en ben daarom in 2020 aan mijn zelfvertrouwen gaan werken. Het resultaat is dat ik mijn dromen nu waar kan maken. Ondanks de vooroordelen laat ik me de mond niet snoeren. Ik vind het belangrijk dat er mensen zijn die laten zien dat je als curvy model ook mooi kan zijn.”

Karin (41): “Ik kan boeken vol schrijven over de opmerkingen die mensen denken te kunnen maken, puur en alleen omdat je een maatje meer hebt. Personeel van kledingwinkels dat, zodra je binnenkomt, al roept dat ze jouw maat niet verkopen. Eh… mag ik niet eens gewoon even rondkijken? In landen waar de meeste mensen slank zijn, is het nog veel erger. Op vakantie in Azië zag ik bijvoorbeeld vaak mensen naar me staren, wildvreemden vroegen of ze met me op de foto mochten en één man kneep zelfs in mijn arm en vroeg: ‘How many kilo’s?’ Ik snap heus wel dat ze in dat soort landen geen grote blonde vrouw van 1.80 gewend zijn, maar toch komen die opmerkingen hard aan. Tegenwoordig ga ik liever naar landen waar overgewicht iets normaler is, zoals Amerika.”

Gwen (28): “Ik noem mezelf ‘gezellig dik’ en heb daar eigenlijk geen problemen mee. Opmerkingen over mijn gewicht doen me weinig. Wat ik wél heel storend vind, zijn de vooroordelen. Ik werk in de horeca en heb bij sollicitaties regelmatig gemerkt dat ik hierop gediscrimineerd werd. Dan werd er bijvoorbeeld op een bepaalde toon gevraagd of ik me wel realiseerde dat het écht heel hard werken was en of ik dat wel volhield. Een keer ben ik afgewezen omdat ik ‘niet representatief’ zou zijn. Ik heb gevraagd wat hiermee bedoeld werd, maar heb nooit meer een reactie gekregen. Dan maar niet hoor, denk ik. Ik hoef niet te werken in een bedrijf dat mensen alleen op uiterlijk beoordeelt. Ik weet zelf dat ik een keiharde werker ben, ik ben nooit ziek. Iets dat ik helaas niet kan zeggen van sommige slanke collega’s…”

Wil je meer informatie over het boek De dikke mensenshow? Klik dan op onderstaande button.