Psycholoog Marleen Derks ontwikkelde een methode tegen emotie-eten

Tekst: Nathalie van der Brug

8 mei 2025

Een rol koekjes leegeten na een rotdag? Jezelf belonen met een zak chips? Emotie-eten kan je leven totaal beheersen. Psycholoog Marleen Derks rommelde zelf jarenlang met eten en ontwikkelde de BALANS-methode, waarmee je stap voor stap de gezonde relatie met eten herstelt.

Emotie-eten, meer dan de helft van alle Nederlanders doet het wel eens. Een reep chocolade bij verdriet, stiekem een zak M&M’s wegwerken na een drukke werkdag, gedachteloos een schaal chips leegeten terwijl je van plan was na een handje te stoppen. “Emotie-eten is al het eten dat je doet zonder dat je honger hebt, maar omdat je een gevoel weg wil eten”, legt psycholoog Marleen Derks uit. “Als je eetpatroon in basis gezond is en je af en toe naar een snack grijpt uit emotie, dan is dat geen probleem. Het wordt pas problematisch als je erin doorslaat en het iedere dag doet.” Marleen ontwikkelde de BALANS-methode, waarmee emotie-eters uit de vicieuze cirkel van eten, een rotgevoel en daardoor nog meer eten kunnen stappen. In haar praktijk begeleidt ze mensen naar een gezonde relatie met voeding en rust in hun eetpatroon. “Emotie-eten is vaak een reactie op stress, onrust, verdriet, angst of eenzaamheid. Als je bezig bent met eten, dan demp je die gevoelens. Vaak gaat dit onbewust en ontwikkelt iemand een verslavend eetpatroon. Daarvan loskomen is moeilijk. Mensen volgen vaak dieet na dieet, met als gevolg dat ze alleen maar zwaarder worden. Uit onderzoek blijkt bovendien dat ultra-bewerkt eten, zoals chips en koekjes, mensen aanzetten tot eetbuien. Het is helemaal niet gek dat zoveel mensen worstelen met emotie-eten.”

Verbinding kwijt

Marleen Derks weet als geen ander hoe gerommel met eten je leven kan beheersen én hoe frustrerend het is. Ze deed het zelf jarenlang. ”Als kind voelde ik me heel onzeker en gestrest. Ik groeide op bij een moeder die veel tekortkwam thuis. Ze heeft haar best gedaan, maar ze kon het moederschap niet aan. Het ene moment was ze heel lief en warm en het volgende moment draaide dat totaal om. Ze vond dat haar leven verpest was, omdat ik geboren was. In mijn puberteit werd ze opgenomen in een kliniek en bleef ik thuis alleen achter. Dat was heel beangstigend. Het gevoel van onveiligheid thuis heeft ervoor gezorgd dat ik de verbinding met mezelf ben kwijtgeraakt. Ik piekerde en had het gevoel dat ik altijd alles goed moest doen. Om van die  gevoelens af te komen, ben ik in de puberteit gaan rommelen met eten. Ik ontdekte dat ik door niet te eten ook niet hoefde te voelen. En toen ik dat uiteindelijk niet meer volhield, ontwikkelde ik eetbuien en sloeg door de kant op. Ik at heel veel en slecht. Chocoladekoekjes, ijsjes, roze koeken, maar ook bevroren boterhammen zo uit de vriezer. Daarna gooide ik alles er weer uit. Emotie-eten is zeker tot mijn 25e mijn reddingsboei geweest, een houvast om met het leven om te gaan. Met behulp van  jarenlange intensieve therapie en zelfontwikkeling ben ik steeds beter de patronen achter mijn gedrag gaan doorzien. Ik heb het contact met mijn gevoel kunnen herstellen en geleerd om goed voor mezelf te zorgen. Ook toen ik niet meer rommelde met eten, voelde het nog wel alsof ik van binnen een open schaafwond had. Als iemand een opmerking maakte over hoe ik eruit zag of als ik een fout maakte, dan brandde die plek. Het heeft jaren geduurd voordat dat verzachtte. Rond mijn veertigste werd ik door het leven flink op de proef gesteld: mijn moeder kreeg kanker, mijn man overleed bijna aan hartklachten en ik kreeg een ernstige sepsis en was bijna dood. Alles stortte in, maar ik voelde ik voor het eerst van mijn leven dat al mijn emoties er mochten zijn en kon erop vertrouwen dat deze rottijd ook weer voorbij zou gaan. Ik kon naar mezelf luisteren en voor mezelf blijven zorgen.”

Schuld en schaamte

Marleen ontwikkelde op basis van haar persoonlijke ervaringen, haar kennis als psycholoog en  wetenschappelijke onderbouwde inzichten de BALANS-methode, die emotie-eters inzicht geeft in de patronen achter het eetgedrag.  Ze schreef er het boek Eten zonder Bodem over. “Door de vicieuze cirkel van onrust, emotie-eten, zelfkritiek, nog meer eten en nog meer onrust gaandeweg te doorbreken, kun je een duurzame en gezonde relatie met eten ontwikkelen. Zo kun je het emotie-eten stap voor stap achter je laten.” Marleen ziet in haar praktijk veel mensen die van alles hebben geprobeerd om van emotie-eten af te komen. “Veel mensen die rommelen met eten en overgewicht hebben, voelen zich schuldig. Er wordt door de maatschappij vaak gewezen naar mensen met overgewicht. Daardoor ontwikkelen emotie-eters gedachten als: Ik kan het niet, ik heb geen karakter. Die gedachten geven een rotgevoel, waardoor eetbuien worden uitgelokt. Veel mensen komen zo onbewust in een vicieuze cirkel terecht. Je komt vast te zitten in eetgedrag, raakt los van het contact met jezelf, weet niet meer wat je voelt. Het is belangrijk dat je je er bewust van wordt dat het niet jouw schuld is dat je emotie-eet en dat er ook niks is om je voor te schamen. Weet dat je wél de keuze hebt om anders te handelen.”

Oefenen op eigen tempo

Om balans te vinden, is het volgens Marleen essentieel om erachter te komen wat de reden is dat je je emoties weg eet. “Met de informatie, vragen, oefeningen, visualisaties en ervaringsverhalen in mijn boek leer je jezelf begrijpen en vriendelijker behandelen. Je doet dit stap voor stap en in je eigen tempo. Je leert nieuwe gewoonten en een gezonde basis én hoe je de beste coach voor jezelf wordt op de momenten dat het tegenzit. De BALANS methode is zeker geen quick fix, maar kan je op termijn bevrijden uit de dwangbuis die emotie-eten kan zijn. Stoppen gaat vaak niet in één keer. Af en toe terugvallen hoort erbij. Dat is niet erg. Het kan er zelfs voor zorgen dat je er moediger van wordt en gemotiveerder om stappen te zetten. Door langzaamaan gewoontes te veranderen, kun je het volhouden. Ik weet als geen ander hoe lastig dat is, omdat ik van nature ongeduldig ben. Ik heb daarom veel steun gehad aan het zinnetje: Wees blij met vertraging.” 

Positief verlangen

“Om met emotie-eten aan de slag te gaan, is het belangrijk dat je bereid bent om beter voor jezelf te gaan zorgen. Maar als je dat moet van jezelf, dan forceer je jezelf en kost het je kracht. Begin vanuit een positief verlangen naar een aantrekkelijker leven en meer vriendelijke aandacht voor jezelf. Je zult merken dat het dan gaat stromen en dat je bergen kunt verzetten. Wil je de controle over je eetgedrag terugwinnen, dan adviseer ik om niet gelijk met eetbuien of het gerommel met eten te stoppen. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar door eerst aan jezelf, je lichaamsbeeld, je innerlijke criticus en overtuigingen te werken, creëer je een stabiele basis. Wordt niet boos op jezelf als je toch weer aan het rommelen bent met eten. Een van de laatste stappen uit mijn boek is werken aan gezondere eetgewoontes. Door meer gezond, onbewerkt voedsel te gaan eten, ga je je beter voelen en zal de behoefte aan zoet, zout en vet  binnen een aantal weken afnemen. Op die manier ga je genieten van goed eten. Uit onderzoek blijkt ook dat je darmflora binnen twee weken verbetert als je je drie weken aan het mediterraan dieet houdt, dus met veel groenten, fruit, volkoren producten, peulvruchten en gezonde vetten uit olijfolie, noten en zaden. Een gezonde darmflora zorgt ervoor dat je je beter voelt en minder behoefte krijgt aan ongezond voedsel.”

Vriendelijk voor jezelf

Marleen benadrukt dat  Eten zonder Bodem een zelfhulpboek is dat je kunt gebruiken zoals je het zelf prettig vindt. “Je kunt de stappen volgen of beginnen bij de stap die je het meest aanspreekt. Je kunt de oefeningen doen, maar ook alleen lezen. Hoe dan ook zul je merken dat er iets gaat veranderen. Het mooie van de oefeningen is dat ze alleen werken op de laag waar jij voor openstaat. Je kunt daardoor niks forceren. Het is belangrijk dat je jezelf de ruimte geeft om te vertrouwen en dat je met veel toewijding, geduld en vriendelijkheid naar jezelf iedere keer een laagje verder komt. Mensen die rommelen met eten, mogen vaak niks meer van zichzelf en moeten alleen nog maar. Emotie-eten is een beschermingsmechanisme. Als je gaandeweg kunt weghalen wat je uit pijn hebt opgebouwd, dan herstel je de verbinding met wie je werkelijk bent. Je gaat weer zorgzaam en liefdevol om met jezelf. Je hoeft niet meer op jezelf af te geven of jezelf onderuit te halen. Loslaten van emotie-eten, rust in je eetpatroon en weer gewoon lekker kunnen leven, is volgens mij het grootste geschenk dat je jezelf kunt geven.”

Wist je dat…

– Mensen van nature minder gaan eten bij een hevige stressreactie?
– 60% van alle mensen een atypische reactie vertoont op negatieve emoties door juist meer te gaan eten?
– De helft van alle mensen overgewicht heeft? 40% van alle mensen met zwaar overgewicht heeft last van emotie-eten. En dan zijn er ook nog mensen zonder overgewicht die wél emotie-eten.
– In Nederland naar schatting 220.000 mensen lijden aan een eetstoornis, met een significante toename sinds de coronacrisis? De meest voorkomende eetstoornis is binge-eating disorder, die ongeveer 180.000 Nederlanders treft.
– Je depressieve gevoelens kunt krijgen van ultra-bewerkt voedsel? En daardoor weer meer gaat eten?
– Veranderen weerstand oproept? Daarom hoort een terugval erbij als je wil stoppen met emotie-eten en nieuwe gewoontes wil aanleren.
– Je beter niet koolhydraatarm kunt eten als je een emotie-eter bent? Koolhydraten zorgen namelijk voor een positief gemoed. Dus voel je de behoefte aan een paar volkoren boterhammen, eet die dan gerust.

Oefeningen uit Eten zonder Bodem:

1. Begin een dagboek. Dit helpt bij het herkennen van patronen die een eetbui uitlokken en welke situaties, gedachten of gevoelens ervoor zorgen dat je jezelf volpropt met eten. Op Etenzonderbodem.nl vind je een dagboekformulier ter inspiratie.
2. Voelen: Vertraag je ademhaling. Sluit je ogen en adem vier tellen in en na een korte pauze vier tellen uit. Voel hoe je buik uitzet en intrekt. Herhaal zo lang het prettig is en voel wat er in je lichaam gebeurt. Voel je pijn, blijf daar dan met aandacht bij en adem er een paar keer naartoe. Je hoeft het gevoel niet te veranderen, maar laat het er zijn.
3. Reflecteer op je proces, maar doe dit alleen als je in een positieve stemming bent en je er energie voor hebt. Zo zie je makkelijker wat goed is gegaan en wat je verder wil doen. In een negatieve bui breek je eerder gezette positieve stappen makkelijk weer af.
4. Teken de omtrek van je lichaam op een vel papier. Sta stil bij ieder deel een kleur het in. Voet een stuk donker? Wat gebeurt er dan als je het juist een vrolijke kleur geeft? Is er een plek die het moeilijk heeft, sta er dan bij stil. Hoe lang is dit al zo en wil deze plek je iets vertellen? Je legt op deze manier gevoelsmatig contact met je lijf.

Eerste Hulp bij Terugvallen

Marleen: “Wie emotie-eten achter zich wil laten, valt vaak meer dan eens terug in oud gedrag. Een terugval kan bijvoorbeeld worden uitgelokt door negatieve emoties, maar ook juist positieve gevoelens, conflicten of relatieproblemen, stress op het werk, vakantie, een grote verandering zoals scheiden of verhuizen, ziekte of financiële problemen. Het helpt om in je dagboek terug te lezen welke voortekenen er waren voor de terugval. Als je die gedachten, gevoelens, gedrag en lichamelijke tekenen helder hebt voor jezelf, kun je een actieplan maken per voorteken en mensen in je omgeving vragen om op te letten en met ze afspreken hoe ze het best kunnen ondersteunen.”

Foto: Amaury Miller
Visagie: Lisette Verhoofstad

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.