Een te hoge of te lage bloeddruk: hoe erg is dat eigenlijk?

Janneke: “Eigenlijk is het raar dat we onze hartgezondheid zelf moeten fixen. We krijgen er geen oproep voor, zoals bij het bevolkingsonderzoek naar borst- darm- of baarmoederhalskanker. Misschien denken mensen dat dat nog niet speelt zolang je nog geen vijftig bent. Maar je hartgezondheid is al best vroeg belangrijk. Het is onderdeel van mijn missie dat er meer aandacht komt voor preventie, én natuurlijk voor het vrouwenhart.” Janneke schreef daarom het boek Het vrouwenhart (en later ook Het mannenhart), richtte kliniek HeartLife op – met speciale aandacht voor hart- en vaatziekten bij vrouwen – en staat de komende tijd zelfs in het theater met de Vrouwenhart Show.

Je bloeddruk, hoe werkt dat eigenlijk?

Bloeddruk is de druk in je bloedvaten, zo is te lezen op de website van de Hartstichting. Die druk is nodig om bloed rond te pompen, zodat al je organen en spieren genoeg zuurstof krijgen. Je hart pompt het bloed met kracht de slagaders in – en dát zorgt voor druk op de bloedvaten: de bloeddruk. Een goede bloeddruk zorgt ervoor dat je organen en spieren genoeg zuurstof krijgen, wat essentieel is voor het functioneren van je lichaam. Als je hart krachtig samentrekt, stijgt de druk in je slagaders. Dit wordt bovendruk genoemd. Als het hart zich daarna ontspant, daalt de druk weer: dat is de onderdruk. Janneke Wittekoek: “Bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor het vrouwenhart. Ook voor het mannenhart, maar vrouwen zijn er nét wat gevoeliger voor. Daar is onderzoek naar gedaan, en daaruit blijkt dat de bloedvaten van vrouwen bij een licht verhoogde bloeddruk al minder goed gaan functioneren. Bij mannen zie je dat pas veel later, zij hebben meer reserves. Dat is het slechte nieuws. Maar het goede nieuws is dat die vaatfunctie snel verbetert als het je lukt om die bloeddruk te normaliseren. Daarom is er veel winst te behalen als je weet wat je bloeddruk is.”

Wat is een goede bloeddruk?

Janneke Wittekoek: “Een normale, gezonde bloeddruk voor zowel mannen als vrouwen is 120/80. In Amerika zijn de richtlijnen al aangepast voor wanneer je spreekt van een hoge bloeddruk, ook wel graad-1 hypertensie genoemd: dat zijn waarden tussen de 130 en 139 voor de bovendruk en tussen 80 en 89 voor de onderdruk. Alles daarboven is al graad-2 hypertensie. Een voorstadium van hoge bloeddruk, dus. Ik ben het met de Amerikanen eens. Wij vrouwen besteden veel tijd en moeite aan onze buitenkant: ons gewicht en ons buikje bijvoorbeeld – en gelukkig ook ons gebit, dat speelt ook een belangrijke rol bij onze hartgezondheid. Maar er zijn ook risicofactoren aan de binnenkant van ons lichaam, en daar is bloeddruk een belangrijke van.”

Hoe weet je of je bloeddruk goed is?

Dat weet je door het te meten. Je kunt dat thuis doen, met een goede bloeddrukmeter, gewoon op internet te bestellen. Janneke: “Ook voor jonge vrouwen geldt dat het belangrijk is om te weten wat hun normale bloeddruk is. Ik vind dat iedereen naast een weegschaal en een centimeter – want je buikomvang moet je ook goed in de gaten houden voor je hartgezondheid – ook een bloeddrukmeter zou moeten hebben. Je meet daarmee je bloeddruk op een vast tijdstip, gewoon een keer per week op zondag of zo, het hoeft niet iedere dag. Op die manier weet je wat voor bloeddruk voor jou normaal is. Als het chronisch in de buurt van 140/90 is, is het raadzaam om toch een keer langs je huisarts te gaan.” Sommige vrouwen hebben hun leven lang eerder een iets lage bloeddruk gehad, zegt Janneke. “Zeker als ze sportief zijn, kan het rond de 110/60 zijn. Als ze dan in de overgang komen, wordt hun bloeddruk hoger: 135/85 bijvoorbeeld. Dat wordt als normaal gezien, maar als ze dan klachten krijgt – niet goed slapen, hartkloppingen, zich niet goed voelen – is dat voor mij toch reden om ze te behandelen. Dat vind ik zulk dankbaar werk: dat die klachten dan als sneeuw voor de zon verdwijnen en een vrouw zich daarna weer zo fit kan voelen.” Een belangrijke voorspellende factor voor hoge bloeddruk op latere leeftijd bij vrouwen is overigens de manier waarop je bloeddruk zich ontwikkelde tijdens je zwangerschap, vertelt Janneke. “Als je bloeddruk tijdens je zwangerschap uit de pas gaat lopen, is dat een signaal dat jouw vaatstelsel niet goed kan omgaan met veranderingen. Dan is het goed om je bloeddruk extra goed in de gaten te houden.”

3 vragen over hoge bloeddruk

1. Is een hoge bloeddruk altijd gevaarlijk?
Janneke: “Als je jong bent en je hebt een verhoogde bloeddruk, maar geen klachten, is dat niet direct reden tot zorg. Er is bovendien ook niets zo veranderlijk als een bloeddruk: als je een telefoongesprek hebt, je zit op je werk druk te vergaderen, je bent emotioneel of je bent aan het sporten, is je bloeddruk hoger. Dat mag ook, en gelukkig maar. We hebben een hoge bloeddruk soms nodig: als we moeten presteren bijvoorbeeld, of vluchten, moeten alle spieren van genoeg zuurstof worden voorzien. Dat is niet per definitie slecht, als er daarna maar weer een moment komt waarop je kunt herstellen. Waar het om gaat, is dat je niet chronisch een te hoge bloeddruk hebt. Daarbij is ook belangrijk in hoeverre je herstelt als je slaapt. Soms doe ik bij vrouwen in mijn praktijk een 24-uursmeting, dan kan ik meten of de bloeddruk ’s nachts helemaal herstelt. Het hele leven is schade en herstel. Als je nachtrust goed is en alle systemen weer even op adem kunnen komen, is er niet zoveel om je zorgen over te maken. Het gaat om die chronische hoge bloeddruk. Soms ligt chronische stress daar ook aan ten grondslag. Daar kan het vrouwelijke vaatstelsel minder goed tegen dan het mannelijke.”

2. Klopt het dat hoge bloeddruk ook wel bekend staat als de stille moordenaar, omdat het vaak jarenlang geen symptomen veroorzaakt?
“Niet helemaal. Hoge bloeddruk als stille moordenaar is iets dat vooral speelt bij mannen, bij wie aderverkalking vaker voorkomt. Als die bloedvaten daardoor langzaam dichtslibben, hoef je daar lang niets van te merken – vandaar die stille moordenaar – totdat ze al bijna helemaal dichtgeslibd zitten. Bij vrouwen zijn de vaten gevoeliger voor bloeddrukverandering. Als hun bloedvaten minder goed gaan functioneren, krijgen vrouwen juist wél klachten. Alleen doen artsen die vaak af met: je hebt gewoon te veel stress – de gemiddelde dokter slaat dan geen alarm. Terwijl vrouwen dan toch echt last hebben van hartkloppingen, pijn op de borst of pijn tussen de schouderbladen. In mijn praktijk krijg ik veel vrouwen die in de overgang zitten. Vrouwelijke hormonen hebben een beschermend effect op de elasticiteit van de vaatwand: oestrogeen heeft een natuurlijk vaatverwijdend effect. Als je in de overgang die hormonen kwijtraakt, stijgt bij veel vrouwen de bloeddruk. Tegelijk kunnen ze allerlei overgangsklachten krijgen: opvliegers en hartkloppingen bijvoorbeeld. Vaak speelt die hoge bloeddruk daar een rol in. Ik zie in mijn kliniek ook nog weleens vrouwen van rond de 65 die last hebben van vermoeidheid of zich niet goed meer kunnen inspannen. Als ik dan het hart onderzoek, zie ik gewoon dat zij al lang een hoge bloeddruk heeft gehad. De hartspier is verdikt, ze heeft lekkende hartkleppen of hartritmestoornissen. Zo zie je hoe belangrijk bloeddruk is in het ziek worden van het hart. Je kunt dan zeggen: hoge bloeddruk is een sluipmoordenaar. Maar je kunt ook zeggen: de klachten van die vrouwen worden niet serieus genomen.”

3. Wat kun je eraan doen als je bloeddruk te hoog is?
“In mijn praktijk zie ik vooral vrouwen die zelf al weten dat hun bloeddruk te hoog is. Zij zijn doorverwezen door hun huisarts omdat ze ook klachten hebben. Dan doe ik nader onderzoek, ik meet bijvoorbeeld ook hoe hun hart zich gedraagt bij inspanning. Ik vind het belangrijk om dan eerst goed dat vaatstelsel te beschermen, eventueel met hulp van wat medicijnen. Daarna gaan we aan de slag met leefstijladviezen: we gaan de slaapkwaliteit verbeteren, want dat is ook bepalend voor een goede bloeddrukregulatie. Hoeveel alcohol drink je, ben je te zwaar, hoe is je voeding: wat kun je daar nog in verbeteren? Als dat allemaal weer op orde is, kunnen we stoppen met de medicatie.”

Hoe zit het met een lage bloeddruk: is dat erg?

Janneke: “Nee, dat is niet erg, het is minder belastend voor je vaatstelsel dan een hoge bloeddruk. Toch kun je ook daar last van hebben. Dan wordt het bijvoorbeeld zwart voor de ogen of je hartslag gaat omhoog als je opeens opspringt. Als je chronisch een lage bloeddruk hebt én een hoge hartslag en je hebt daar last van, kan dat wel te maken hebben met een overbelasting van je zenuwstelsel. Ik geef altijd eerst leefstijladviezen, zeker als je vaak (bijna) flauwvalt, maar soms is medicatie nodig. Je kunt dan bijvoorbeeld compressiekousen dragen, dat helpt om meer bloed richting je hart te krijgen. Het is ook goed om dan meer water te drinken en je zoutinname wat te verhogen. Drink ’s middags een beker bouillon – een dropje mag ook.”

5x Je bloeddruk verlagen doe je zo:

1. Eet gezond en let op zout
Zout eten kan de bloeddruk verhogen. Het advies is om niet meer dan zes gram zout per dag te eten. Probeer verzadigd vet te vervangen door onverzadigd vet en eet elke dag 250 gram groenten en twee stuks fruit. Vermijd kant- en klare producten, die bevatten vaak veel vet en zout. Maak je eigen verse maaltijden met lekker veel verse groenten en kruiden. Kies bij voorkeur volkoren producten.

2. Zorg voor een gezond gewicht, val af als je overgewicht hebt
Als je te zwaar bent, heb je meer kans op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Dit geldt vooral als het vet zich rond je buik ophoopt. Volg geen crashdieet, maar maak een goed eet- en beweegplan voor jezelf.

3. Beweeg elke dag een half uurtje in een stevig tempo
Dat is goed voor je bloeddruk én werkt ontspannend. Minder stress is ook weer gunstig voor je bloeddruk. Kies een manier die bij je past. Je kunt gaan sporten, of eens vaker de fiets pakken naar je werk of voor boodschappen.

4. Minder met alcohol
Alcohol kan je bloeddruk verhogen, vooral bij meer dan twee glazen per dag. Bij mannen waarschijnlijk al eerder. Ook is alcohol schadelijk voor je hart en vaten. Drink daarom liever geen alcohol. Zet eens op een rijtje wanneer je alcohol drinkt en hoeveel. Bedenk op welk van deze momenten je kunt minderen of stoppen met alcohol drinken.

5. Stop met roken
Roken is schadelijk voor je hart en je bloedvaten. Nicotine verhoogt de hartslag en de bloeddruk. Stoppen met roken is het beste dat je kunt doen voor je hart en de bloedvaten. Maak een plan en beloon jezelf als het gelukt is.
Bron: Hartstichting

Wist je dat…

…een te hoge bloeddruk het risico op een beroerte, een hartinfarct of hartfalen vergroot?
…de hoge druk in de bloedvaten de wanden van de vaten beschadigt?
…zich zo stofjes, zoals cholesterol, kunnen ophopen?
…zo de bloedvaten nauwer worden en de kans op een hartinfarct toeneemt?
…het hart zo ook harder moet werken om het bloed rond te blijven pompen, en zo hartfalen kan ontstaan?

Feiten en cijfers

Uit huisartsgegevens blijkt dat 2,8 miljoen Nederlanders een te hoge bloeddruk hebben. Er wordt geschat dat daarbovenop nog 1,2 miljoen mensen een te hoge bloeddruk hebben, maar dit niet van zichzelf weten. Vrouwen gaan het vaakst met een bloeddrukmeter aan de slag om hun bloeddruk in de gaten te houden, zo blijkt uit de Hartmonitor van de Hartstichting. Ook geven vrouwen vaker aan te weten hoe ze hun bloeddruk kunnen meten en bij welke waarden deze te hoog is (respectievelijk 56% van de mannen tegenover 64% van de vrouwen weet dit).
Bron: Hartstichting

Foto: Getty Images

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.