Perfectionistisch? Waarom je niet altijd voor een 10 hoeft te gaan

Tekst: Ella Mae Wester

2 september 2025

Is een resultaat voor jou nooit goed genoeg? Vind je altijd dat het beter had gekund? Perfectionisme kan je levensgeluk flink in de weg zitten. Hoe zit dat en nog belangrijker: hoe ga je ermee om? 

Perfectionisme: veel mensen hebben er last van. Hoeveel mensen precies, dat is niet bekend. Wat we wel weten, is dat dat aantal flink stijgende is, zegt psycholoog Marjon Bohré (57), schrijver van het boek De perfectieparadox. “Ik vraag mensen tijdens lezingen weleens of ze zichzelf perfectionistisch vinden. Dat is op zichzelf al best een lastige vraag: het hangt af van je definitie van perfectionisme,” legt ze uit. “Sommige mensen vinden zichzelf gezond perfectionistisch, of ze zeggen: ik ben wel perfectionistisch, maar ik heb er geen last van. Dat is voor mij geen perfectionisme, want gezond perfectionisme bestaat volgens mij niet. Maar hoe dan ook, dat maakt het lastig om te meten hoeveel mensen last van perfectionisme hebben.”
Vaak wordt gedacht dat vooral vrouwen er last van hebben. Maar ook dat is nooit met onderzoek bewezen. Marjon: “Vrouwen praten onderling wel vaker over dit soort dingen dan mannen. Maar je kunt last hebben van perfectionisme op zo’n twintig levensgebieden, en niemand is perfectionistisch op al die gebieden. Werk en studie staan bovenaan. Klussen in huis is ook zo’n levensgebied, en ik denk dat mannen op dat gebied perfectionistischer zijn dan vrouwen. Perfectionisme heeft te maken met aangeleerd gedrag en heeft betrekking op mannen én vrouwen.”

Herstellend

Zelf heeft Marjon steeds minder last van perfectionisme. “Ik zie mezelf als een herstellend perfectionist. Soms kan ik toch weer terugvallen. Ik ben freelancer en als er dan net een klus aan mijn neus voorbij is gegaan, terwijl ik op LinkedIn allemaal succesverhalen voorbij zie komen, voel ik me onzeker en steekt het toch weer de kop op. Maar er zijn bepaalde vaardigheden (zie kader, red.) waarvan ik mezelf heb aangeleerd om die toe te passen in mijn leven. Ik ben mezelf er wel bewust van geworden op welke levensgebieden perfectionisme bij mij de kop opsteekt. Nu herken ik het eerder en kan ik mezelf eerder bij de kladden grijpen. In zo’n situatie denk ik dan: misschien is het toch niet zo verstandig om veel op social media te zitten.”
Is perfectionisme per definitie slecht? Marjon: “Wat mensen gezond perfectionisme noemen, is gewoon: je best doen. Als je toch ’s ochtends opstaat, maak er dan het beste van en geef wat je hebt op deze dag. Dat is de ene dag wat meer dan de andere. Maar dat is geen perfectionisme. Perfectionisme is dat je onhaalbaar hoge idealen hebt, en mocht je die toch halen, dat je daar niet tevreden mee bent. Je hoort mensen soms ook letterlijk zeggen dat ze willen dat iets altijd goed moet zijn, dat het nooit mis mag gaan. Terwijl: that’s life, dingen gaan gewoon soms fout. Verder maken perfectionistische mensen zich continu zorgen om het oordeel van anderen. Ze zijn dan bang wat anderen van iets vinden. Die bijkomende ruis maakt dat je veel stress van perfectionisme kunt krijgen. Dat is niet goed voor je. In fysieke zin, maar je wordt er ook niet effectiever, efficiënter en creatiever van. Vandaar dat ik vind: stop er gewoon mee. Perfectionisme is gewoon niet zo’n goed idee.”

In de weg

Perfectionisme kan je dus soms behoorlijk in de weg kan zitten. Marjon: “Het is allereerst slecht voor je fysieke gezondheid. De bijkomende stress gaat in je lijf zitten, je wordt er moe van, je kunt er een burn-out van krijgen en je wordt er niet per se gelukkiger van. Geluk is niet gerelateerd aan het halen van onhaalbaar hoge doelen, maar met zien wat je wél hebt, en met tevredenheid, dankbaarheid en mildheid. Perfectionisme heeft ook effect op je sociale relaties. Mensen die perfectionistisch zijn, ervaren minder sociale steun. Dat komt omdat ze zich het liefste van hun beste kant laten zien en het lastig vinden om te laten zien waarmee ze worstelen en om hulp te vragen. Dat is belangrijk bij het maken van verbinding en het krijgen van sociale steun. In hun werk hebben mensen met perfectionisme vaak last van uitstelgedrag, en dat is niet zo efficiënt. Ze zien als een berg tegen dingen op, ook omdat ze hoge eisen aan zichzelf stellen en gefixeerd zijn op fouten of risico’s. Daardoor zien ze bovendien minder snel kansen en oplossingen.”
Waarom hoef je écht niet altijd voor een 10 te gaan? Marjon: “Ik zou eerst een stapje terug doen en bedenken wat belangrijk is voor jou. De vraag is: voor wie doe je eigenlijk zo hard je best? Als iets echt zo ontzettend belangrijk is voor jou, ga dan gerust voor een 10. Doe je best en geef alles wat je hebt op die dag. En stop er dan mee, en kijk met tevredenheid terug op wat je hebt gedaan. Wat dat je oplevert, is een waardevol leven: een leven waarin je aandacht geeft aan wat voor jou écht belangrijk is. Inclusief de relaties die voor jou echt belangrijk zijn en het loslaten van de oordelen van andere mensen. Er is een quote waar ik erg van hou, die luidt: ‘You were born to be real, not to be perfect.’ Leef voluit, want het leven is ook niet perfect, niemand komt het leven ongeschonden door. Het leven is niet bedoeld om perfect te zijn, het leven is bedoeld om geleefd te worden, met alle hoogte- en dieptepunten die erbij horen. Mensen in de laatste fase van hun leven zeggen nogal eens dat ze spijt hebben dat ze hun leven niet geleefd hebben zoals zij dat zelf wilden, maar zoals anderen dat van hen verwachtten. Met perfectionisme loop je kans dat je het leven gaat leiden zoals andere mensen dat van jou verwachten – of zoals je dénkt dat anderen dat van jou verwachten. Je kunt natuurlijk aan het einde van je leven zeggen: ‘Ik heb altijd mijn best gedaan om alles perfect te doen.’ Maar ik zeg liever dat ik er heb uitgehaald wat erin zat.”

10 vaardigheden die je helpen om minder perfectionistisch te worden

Vaardigheid 1: check je ideaalplaatjes

Marion: “De ideale plaatjes die je in je hoofd haalt en waar je perfectionistische streven op gericht is, zitten vol met onhaalbare doelen en verwachtingen. Die ideale plaatjes helemaal loslaten, dat zal niet meevallen. Wat je wel kunt doen? Wees je bewust van de situaties waarin je gevoelig bent voor deze ideale plaatjes, want dan ben je extra kwetsbaar om in de perfectionismevalkuil te stappen. Check dan die ideaalbeelden. Wat is daar eigenlijk het realiteitsgehalte van? Zijn er bijvoorbeeld mensen die altijd foutloos werk afleveren?”

Vaardigheid 2: hak je doelen in stukjes

“Ga je aan de slag met een nieuwe klus of een opdracht die veel van je vraagt? Als perfectionist loop je het risico om verlamd te raken door de omvang van de klus en de noodzaak elk onderdeel foutloos uit te voeren. Begin van meet af aan met elk nieuw project in kleine stukjes te verdelen. Elk onderdeel is een kleine stap op weg naar het eindresultaat. Door een grote klus in kleine stukjes te verdelen en daarover te communiceren met anderen, help je jezelf om uitstelgedrag te voorkomen.”

Vaardigheid 3: ontwikkel een growth mindset

“Mensen met een fixed mindset denken dat hun succes afhankelijk is van aangeboren vermogen. Zij zijn bang om te falen, omdat dit iets zou zeggen over hun vaardigheden. Mensen met een growth mindset veronderstellen dat je vaardigheden kunt ontwikkelen door te oefenen. Met deze houding zie je fouten niet als persoonlijk falen, maar als een manier om je te ontwikkelen. Een growth mindset leidt tot minder stress en helpt om een klus te zien als om iets van te leren, in plaats van als een prestatie die je moet neerzetten.”

Vaardigheid 4: train je durfspier

“Is er iets wat je graag zou doen maar vermijdt uit angst voor falen? Perfectionisme kan ertoe leiden dat heimelijke dromen nooit werkelijkheid worden uit angst voor mislukking. Wat je nodig hebt, is de moed om te experimenteren zonder de garantie op succes. Het werkt als een spier, een durfspier. Begin niet gelijk bij het spannendste in je leven, maar experimenteer eens met iets kleins. Geef jezelf de kans om te leren én te falen. Je durfspier ontwikkelt zich bij elk experiment.”

Vaardigheid 5: leef je waarden

“Een leven met keuzes die zijn gebaseerd op je eigen waarden is een waardenvol leven. Hoe duidelijker jij bent over wat voor jou belangrijk is, hoe minder je afgeleid wordt door de verwachtingen van anderen. Je waarden geven richting aan je keuzes. Dat wil niet zeggen dat je keuzes altijd het gewenste resultaat hebben. Maar wél dat het jouw keuzes zijn. De consequenties van door jou gemaakte keuzes zijn eenvoudiger te verdragen dan de consequenties van het nastreven van verwachtingen van anderen.”

Vaardigheid 6: leer grenzen stellen

“Veel perfectionisten vinden het moeilijk om grenzen te stellen. Toch is dat noodzakelijk. Want elke keer dat een grens wordt overschreden ontstaat irritatie. Je denkt misschien: ach, laat maar, ik moet me er niet zo druk over maken. Maar dat is dan al gebeurd. Die emotie is er al. En de volgende keer bouwt zich wéér wat wrevel op. En nog eens. Tot je uit je slof schiet. Waar je dan spijt van hebt. Het is handiger om duidelijk te zijn over welke grenzen voor jou belangrijk zijn en die niet te (laten) overschrijden.”

Vaardigheid 7: geloof niet alles wat je denkt

“Ons brein is goed in piekeren, rumineren en dramatiseren van wat er allemaal gebeurt. Het gevaar ontstaat als we alles geloven wat we denken. Want veel van wat ons brein bedenkt, is niet echt waar. Wees je bewust van de beweringen die je brein doet over perfectie: ‘Hoe langer ik werk, hoe beter mijn werk wordt.’ Oefen jezelf om je gedachten te zien voor wat ze zijn: gedachten – geen feiten. Met mindfulnessoefeningen kun je trainen om je gedachten te observeren zonder alles te geloven wat er langs komt.”

Vaardigheid 8: praat tegen jezelf als tegen je beste vriendin

“Een van de belangrijkste elementen van perfectionisme is zelfkritiek. Maar uit onderzoek blijkt dat mensen met een overactieve innerlijke criticus sneller geneigd zijn het bijltje erbij neer te gooien als een project niet lukt of een klus moeilijk is. Mensen met veel zelfcompassie nemen de tijd om te ervaren hoe ingewikkeld en lastig de situatie is, waarna ze hun energie en kracht hervinden om een nieuwe poging te wagen. Praat daarom tegen jezelf alsof je praat tegen je beste vriend. Die zou je in een situatie van falen en mislukken niet de huid vol schelden. Doe dat dus ook niet bij jezelf!”

Vaardigheid 9: zorg voor een energiek lichaam en een fitte geest

“Verandering kost energie. En een andere manier van denken, voelen of doen aanleren vergt veel van je. Zorg dus dat je goed voor jezelf zorgt. Dat is altijd een goed idee, maar zeker als je werkt aan een ander patroon van gedachten, gevoel en gedrag, is het nodig om bewust en alert te zijn. Voor je het weet val je immers terug in de oude, vertrouwde manier van denken en doen.”

Vaardigheid 10: don’t do this alone

“Leren en ontwikkelen moet je zélf doen. Stap voor stap je perfectionisme loslaten kunnen anderen niet voor je doen. De enige die daarmee aan de slag kan ben jij. Maar dat wil niet zeggen dat je het alleen moet doen. Juist niet. De mens is niet gemaakt om in z’n eentje te leven. Praat met vrienden, collega’s, je partner of je leidinggevende over je voornemen om je perfectionisme los te laten. Vertel je verhaal en laat je hart een beetje zien. Je zult verrast worden door de reacties.”

Foto: Getty Images

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.