Steeds meer jongeren doen mee aan online challenges: hoe kun je dit als ouder voorkomen?

Tekst: Marloes de Moor

20 mei 2025

Online challenges worden steeds populairder, ook al zijn ze risicovol en soms zelfs dodelijk. Waarom gaan jongeren zulke uitdagingen aan? En hoe kun je het als ouders voorkomen? “Als we wisten dat het bestond, hadden we Tim op de risico’s kunnen wijzen.”

Een jaar of tien geleden was het een ware hype: de Ice Bucket Challenge, bedoeld om geld in te zamelen voor de ziekte ALS. Je gooide een emmer ijswater over jezelf, filmde dit en plaatste het op sociale media. Van pubers tot zestigers; velen gingen de uitdaging aan. Het leverde uiteindelijk twee miljoen euro op voor de Stichting ALS. Terwijl volwassenen het na de ijswaterdouche wel voor gezien hielden, werden online challenges onder jongeren juist steeds populairder. Ze dagen elkaar uit op sociale media om iets geks of gevaarlijks te doen. Vervolgens maken ze daar een filmpje van en plaatsen dit online. Hoe spannender de uitdaging, hoe meer views en hoe groter de kans dat hij viraal gaat. Sommige challenges zijn onschuldig, zoals de Ugly-Face Challenge (wie trekt het gekste gezicht?), de Mannequin Challenge (langdurig stil staan in een drukke omgeving, zoals de gang van een school of op een stadsplein), de Chubby Bunny-challenge (stop zoveel mogelijk marshmallows in je mond en probeer verstaanbaar te praten) of de Floor is Lava Challenge (verlaat zo snel mogelijk de vloer). Maar andere experimenten zijn veel gevaarlijker. De Nutmeg Challenge bijvoorbeeld, waarbij tieners water met nootmuskaat drinken om te hallucineren en bedwelmd te raken, is niet zonder risico. Het kan ernstige bijwerkingen hebben, die zelfs de dood tot gevolg kunnen hebben. Ook de Cinnamon Challenge, die enkele jaren geleden populair was, is gevaarlijk. Jongeren nemen een eetlepel kaneel en proberen deze binnen één minuut door te slikken. Dit is vrijwel onmogelijk zonder water en leidt tot hevige hoestbuien. Het kaneelpoeder kan zelfs in de longen terechtkomen, wat kan leiden tot ademhalingsproblemen. Evenzo gevaarlijk is de Choke Challenge, een wurgspel waarbij jongeren elkaar of zichzelf verstikken door de halsslagaders dicht te knijpen. Als je net op tijd los laat, stroomt het bloed weer naar de hersens en ontstaat er een tijdelijke roes. Dit kan echter leiden tot hersenbeschadiging en ook hier: de dood. De filmpjes waarin het slecht afloopt komen uiteraard níét online, waardoor het lijkt alsof zo’n challenge geen kwaad van. Jongeren eromheen lachen en doen er luchtig over, maar onderschatten de risico’s. Zo kwam dit jaar op 24 januari een zestienjarige leerling van het Anna van Rijn College in Nieuwegein om het leven na een ‘choking challenge’. Eerder al stief in 2018 een vijftienjarige jongen uit Den Haag nadat hij deelnam aan deze gevaarlijke challenge.

Choking challenge

Ook Anita (58) weet hoe fataal de gevolgen kunnen zijn. Haar zoon Tim overlijdt op 6 mei 2017 op zestienjarige leeftijd, als gevolg van een choking game Die avond is ze samen met haar man en dochter naar een musical. Tim blijft thuis om te gamen. Als ze rond tien uur ’s avonds terugkomen, treffen ze Tim levenloos aan op de overloop. Anita: “In eerste instantie dachten we aan zelfdoding. Maar tegelijkertijd begrepen we dat niet. Hadden we iets gemist? Tim zat helemaal niet slecht in zijn vel; niets wees daarop. Diezelfde nacht, nadat de technische recherche onderzoek had gedaan, werd ons verteld dat het om een ongeluk ging. De politie had een filmpje op Tims telefoon gevonden en herkende de signalen van een choking challenge. Door een misstap, toen hij bewusteloos raakte, is het fout gegaan.” Anita had tot dat moment geen idee wat een choking challenge was. “Mijn man Geert en ik kwamen in een totaal onbekende wereld terecht, vol gevaarlijke online challenges. Het verbaasde ons dat Tim dit had gedaan. Het paste helemaal niet bij hem. Hij was lief, rustig, introvert en juist altijd erg bang voor alles; overal zag hij gevaar in. Als kind wilde hij altijd dat we de gordijnen dichtdeden als het hard regende, omdat hij bang was voor een overstroming. Hoe heeft hij dit kunnen doen, vroegen we ons af.” Aanvankelijk denken Anita en Geert dat hun zoon zich mogelijk heeft laten opjutten door anderen op sociale media. Dat blijkt niet het geval te zijn. “We hebben niets kunnen vinden op zijn computer of iPad dat daarop duidde. Tim was die avond aan het gamen met vrienden die ook online waren. Hij zei tegen hen dat hij even naar de wc ging. We vermoeden dat Tim eerder al iets over choking games had gezien op YouTube en van plan was er in die twintig minuten mee te gaan experimenteren. Zijn vrienden wisten daar niets van. Hij deed het helemaal alleen. We vermoeden dat het de eerste keer was.”

Geen haantje

Al vrij snel na zijn overlijden besluiten Anita en Geert de publiciteit te zoeken. Tegen het advies van deskundigen in plaatsen ze een foto van Tim in een landelijke krant. “We wilden dit doen om te laten zien dat je kind geen stoer ‘haantje’ hoeft te zijn om dit te doen. Ook jongens als Tim kunnen ervoor ontvankelijk zijn. We vonden het belangrijk om bekend te maken wat er gebeurd was. Ouders die dit overkomt, wordt vaak aangeraden te zeggen dat het om zelfdoding of een hartstilstand ging, omdat jongeren anders op ideeën zouden kunnen komen. Het gebeurt vaker dan in het nieuws komt, omdat niet alle ouders ermee naar buiten treden. Wij doen dat wel, want we hadden graag geweten dat dit fenomeen bestond. Dan hadden we er met Tim over kunnen praten en hem op de risico’s kunnen wijzen.” Om andere ouders te waarschuwen richtten Anita. Geert en hun dochter Anna in 2018 Stichting T.I.M. (Tegen Internet Misstanden) op. Ze bieden informatie en tips op hun website, bezoeken scholen om voorlichting te geven en verspreiden een nieuwsbrief met daarin nieuwe challenges waar ouders alert op moeten zijn. “Door dit te doen, is Tims dood niet voor niets geweest. We willen het taboe doorbreken. Ik denk dat we daar wel in geslaagd zijn. Ouders van kinderen die hetzelfde is overkomen, durven dit nu naar buiten te brengen. Dat gebeurde voorheen niet.”

Risico’s nemen

Waarom oefenen challenges zo’n aantrekkingskracht uit op jongeren en lijken ze niet in te zien hoe gevaarlijk die kunnen zijn? Volgens Barbara Braams, neuropsycholoog aan de Vrije Universiteit Amsterdam, past dit binnen de sociale ontwikkeling van jongeren. “Ze zijn bezig met het ontdekken van hun identiteit en hun positie binnen de groep, hoe anderen op hen reageren. Jongeren denken vaak dat ze populairder worden door risico’s te nemen. Als ze in een rustige omgeving met hun ouders aan de keukentafel zitten, kunnen ze vaak wel beredeneren dat het niet verstandig is om bijvoorbeeld een eetlepel kaneel te nemen of mee te doen aan een stikspel. Soms weten ze ook niet precies wat er kan gebeuren als ze zulke dingen doen. Maar in principe kunnen ze net zo goed als volwassenen overzien wat de risico’s zijn; ze handelen er alleen niet altijd naar. Als ze met vrienden zijn, bijvoorbeeld op een feestje, laten ze zich vaak meer beïnvloeden door anderen en moeten ze snel beslissingen nemen. Het cognitieve aspect – het nadenken over de gevolgen – wordt dan naar de achtergrond gedrukt en het emotionele aspect krijgt de overhand: als ik dit doe, vinden anderen me tof of stoer.” Tim, die alleen handelde, vormt een uitzondering op de bevindingen van Braams. Volgens haar laten jongeren zich vooral beïnvloeden als ze er status mee kunnen verwerven. “Daarom zie je ook dat ze challenges vaak op sociale media delen. Ze zullen dit minder snel in hun eentje doen of uitsluitend om iets uit te proberen.” Uit promotieonderzoek dat Braams in 2011 begon, blijkt dat het beloningscentrum in de hersenen zich waarschijnlijk sneller ontwikkelt dan de prefrontale cortex, die verantwoordelijk is voor het sturen en remmen van gedrag. “Bij jongeren van zestien à zeventien jaar is het beloningscentrum het meest actief. Zij doen meer om de beloning te verkrijgen, wat bijdraagt aan de risico’s die ze nemen. De biologische ontwikkeling in de hersenen en de sociale ontwikkeling versterken elkaar dus op deze leeftijd,” verklaart Braams.

Onder de radar

Cijfers over het aantal jongeren dat meedoet aan challenges zijn niet bekend. Volgens Braams zijn deze moeilijk te achterhalen. “Pas als het fout gaat, komt het in de media. We weten niet wat er zich onder de radar afspeelt. Bovendien maakt de ene challenge razendsnel plaats voor de andere, waardoor ze lastig bij te houden zijn.” Het experimenteren, spanning en risico’s opzoeken is niet nieuw onder tieners; dit is van alle tijden. Braams: “Het maakt deel uit van de overgangsfase van kind naar volwassenheid. Ook vroeger las je in de krant over jongeren die omkwamen omdat ze als stunt vlak voor een rijdende trein wilden springen. Door sociale media en online media is er nu veel meer aandacht voor. Dat is terecht en goed, maar het gebeurt niet per se vaker. Natuurlijk moeten we wel proberen dit te voorkomen.”

Challenge-cultuur

Volgens techfilosoof Arron Mirck ligt de verantwoordelijkheid niet uitsluitend bij ouders en jongeren zelf. Algoritmes op sociale media spelen een grote rol bij de populariteit van challenges. “We doen vaak alsof sociale media alleen maar fungeren als doorgeefluik en neutraal zijn in de content die we zien, maar daar zit meer achter. Als bepaalde content succesvol is, wordt deze meer gepusht, waardoor deze vaker voorbijkomt. Dat zorgt ervoor dat mensen meer gebruik maken van sociale media. Zo is de ‘challenge-cultuur’ ontstaan. Als we geven om de veiligheid van kinderen, mogen we meer contentmoderatie verwachten van platforms zoals Facebook, TikTok, Instagram en YouTube.” Sinds 17 februari 2024 moeten bedrijven voldoen aan de Digital Services Act (DSA). Deze wetgeving moet gebruikers van internetdiensten en sociale media beter beschermen, bijvoorbeeld door privacy, veiligheid en de bescherming van minderjarigen te waarborgen. “Deze wet moet strenger worden gehandhaafd”, vindt Mirck. “Boetes moeten worden opgelegd en bedrijven aansprakelijk gesteld die zulke filmpjes online laten staan zonder in te grijpen. Dit gebeurt nu nog te weinig. Met het aantreden van president Trump is het er niet beter op geworden. Amerikaanse techbedrijven doen steeds minder aan het modereren van gevaarlijke inhoud op websites, want dat kost tijd en geld. Het is aan politici en wetgevers in Europa om op te treden en platforms verantwoordelijk te houden voor de veiligheid van jongeren.” Braams beaamt dit: “Als je dit soort filmpjes vaak ziet op internet, denk je dat het normaal is en dat iedereen het doet. Het algoritme is erop gericht om steeds meer van dergelijke filmpjes aan te bieden als je er eenmaal eentje hebt gezien. Ik raad ouders en scholen aan om in gesprek te gaan met jongeren over wat zij online zien. De gevaren kennen zij vaak zelf wel, maar weten ze ook dat veel jongeren hieraan meedoen? En vinden anderen het echt zo stoer van je? Als je laat zien dat het helemaal niet normaal is, zullen jongeren minder geneigd zijn eraan mee te doen.”

Weet wat er speelt: dit zijn levensgevaarlijke challenges op TikTok

• De Paracetamol challenge, waarbij jongeren elkaar uitdagen om heel veel paracetamol te slikken en daarna zo lang mogelijk in het ziekenhuis te blijven. Jongeren belanden erdoor op de intensive care. • De Tide Pod Challenge, waarbij je schoonmaakmiddelen inneemt, met levensgevaarlijke gevolgen. • De Outlet challenge, waarbij je metalen voorwerpen in een stopcontact moet steken om vonken te creëren. Met brand en elektrocutie als gevaar. • De Fire challenge, waarbij je een deel van je lichaam met een ontvlambare vloeistof besprenkelt en aansteekt om de effecten vast te leggen. Ze leiden tot eerste- of tweedegraads brandwonden. • De Skull-Breaker Challenge, waarbij je met z’n drieën een nietsvermoedend persoon in het middel pakt en met een stevige tackle onderuit haalt, waarna deze keihard tegen de grond smakt met zijn of haar hoofd. Meerdere jongeren liepen al ernstige verwondingen op. Foto: Getty Images Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.