Monique is de enige forensisch dierenarts in Nederland

11 oktober 2021

Monique (56) is sinds 2018 forensisch dierenarts, een beroep dat eerder niet in Nederland bestond. Naast haar fulltimebaan als dierenarts, steekt zij al haar vrije tijd in forensisch onderzoek naar dierenmishandeling. “Door de doodsoorzaak te achterhalen, kunnen daders vaker worden gepakt.”

Een hond doodtrappen, voetballen met een egel, een poes ophangen… Daar kwam je vroeger als dierenbeul misschien mee weg, maar sinds Monique als forensisch dierenarts nauwgezet forensisch onderzoek doet naar de doodsoorzaak, is de kans om gepakt te worden een stuk groter. Met haar onderzoeksrapport kan de politie gerichter vragen stellen als zij een dader in het vizier krijgen. Zo werd in 2019 een stel opgepakt dat hun hond Batman voor dood achterliet in een park in Rijswijk. Zij mochten als straf twee jaar geen dieren houden. Een man die beweerde dat zijn hond van de derde verdieping van een gebouw was gevallen, gaf mede dankzij grondig onderzoek van Monique, in een politieverhoor uiteindelijk toe dat hij het dier in een dronken bui over het balkon had gegooid.
“Niet elke zaak leidt tot vervolging, maar daders weten nu in elk geval dat dierenmishandeling onderzocht wordt en dat er iets mee gedaan wordt. Dat kan ook preventief werken”, vertelt Monique.

Als kind al bezig

Naast haar fulltimebaan als dierenarts in praktijken in Bergen en Heiloo, besteedt ze alle avonduren en weekenden aan onderzoek naar dode dieren. Vakantie heeft ze deze zomer niet gehad. “Ik ben hier bijna 24 uur per dag mee bezig. Het is mijn leven en ook mijn passie. Van de politie en particulieren krijg ik meldingen binnen. Vaak brengen zij de dode dieren ook voor onderzoek naar het kantoor van de Dierenambulance Purmerend. Daar doe ik de sectie en schrijf ik forensisch rapporten.”
Monique is de enige in Nederland die forensisch onderzoek naar dieren doet. “Achteraf bezien was ik er als kind al mee bezig. Zoals alle dierenartsen hield ik veel van dieren, maar ik was ook geïnteresseerd in hoe ze in elkaar zaten. Ik nam bijvoorbeeld dode vogeltjes mee naar huis, begroef ze, groef ze weer op en onderzocht ze. Mijn ouders hebben eens samen met de buren een biologische koe gekocht voor de slacht. Nadat het dier geslacht was, kreeg ik de schedel. Die begroef ik in de tuin, zodat hij helemaal schoon gevreten werd door diertjes onder de grond. Later haalde ik hem weer boven om mooi te prepareren.”
Monique klom op van mavo, havo en vwo naar de universiteit en werd dierenarts, zoals ze zo graag wilde. Een nieuw vakgebied kwam op haar pad toen zij tien jaar geleden forensisch patholoog Frank van de Goot in een interview hoorde zeggen dat er op forensisch gebied eigenlijk niks voor dieren bestond. “Dat bracht me op een idee. Waarom zou ik niet zélf onderzoek gaan doen naar de doodsoorzaak van dieren? Frank en ik zijn vanaf dat moment gaan samenwerken. Ik heb ontzettend veel van hem geleerd. Het opbouwen van de bewijslast is bij dieren in feite niet anders dan bij mensen. Frank helpt me daarbij. Als uit mijn onderzoek blijkt dat strafrechtelijk onderzoek een mogelijkheid is, kunnen we een onderzoeksrapport opstellen. Dat sturen we dan naar de politie die met behulp daarvan mogelijk een dader kan opsporen en verhoren.”
Monique volgde tegelijkertijd online de vierjarige opleiding voor forensisch dierenarts aan de State University in Florida en studeerde in 2018 summa cum laude af. Het maakte haar de eerste forensisch dierenarts van Nederland, een beroep dat hier eerder niet bestond. “Helemaal uitgeleerd ben ik nog niet, want ik volg ook nog de studie forensisch wildlife. Je denkt dan al gauw aan olifanten, tijgers of leeuwen, maar het gaat in Nederland om dieren die niet als huisdier gehouden worden, zoals herten, hazen, ganzen, zwanen en egels. Daar deed ik al sectie op, maar met deze studie verbreed ik mijn kennis op forensisch gebied. Die kan bijvoorbeeld ook van pas komen bij de illegale handel in wilde dieren of vangst van bedreigde diersoorten. Ik vind het heel interessant om me hierin te verdiepen en beschouw het als ontspanning, zoals een ander een tijdschrift leest of serie kijkt.”

Speuren met hond Bubbles

De rest van de tijd zet Monique zich met hart en ziel in voor mishandelde dieren. Altijd gaat haar hond Bubbles mee. “We zijn onafscheidelijk. Het is niet alleen gezellig, Bubbles is ook nuttig. Je zou het niet zeggen als je haar ziet met haar korte pootjes en lange zwarte haar, maar zij is de enige kadaver-dog van Nederland. Speurhonden kunnen wel mensen vinden, maar geen dode honden. Honden worden na mishandeling nogal eens begraven. Dankzij een sponsor heeft Bubbles heeft de speciale opleiding voor kadaver-dog gevolgd. Sindsdien is ze er ook altijd bij als we naar een plaats delict gaan. Ze heeft inmiddels al verschillende begraven honden opgespoord.”
Monique doet het werk op vrijwillige basis. Omdat er wel kosten worden gemaakt, richtte zij samen met Frank van de Goot de Stichting Forensisch Dierenonderzoek op. “Zo kunnen wij donaties en giften ontvangen, want daar zijn we volledig afhankelijk van. Met het geld van een sponsor heb ik nu bijvoorbeeld een mobiele veterinaire sectiezaal, een omgebouwde dierenambulance. Hij is uitgerust met een snijtafel en alle materialen die nodig zijn voor de sectie. Geweldig, want hiermee kan ik niet alleen op de sectietafel, maar ook ter plekke onderzoek doen. Deze mobiele sectiewagen is uniek in Europa. Liefst zou ik daarmee de hele dag op meldingen afgaan. Helaas ontbreekt het me aan tijd omdat ik als dierenarts moet werken en geen geld krijg voor het forensisch werk. De meldingen komen vanuit het hele land. Doordat ik overdag fulltime werk, kan ik niet even heen en weer rijden naar Drenthe of Limburg, hoe graag ik dat ook zou willen. Hopelijk krijg ik in december wat meer tijd als ik mijn studie forensisch wildlife heb afgerond. Het beste resultaat krijg je als je zélf ter plekke onderzoek kunt doen. Ik maak nu vaak gebruik van foto’s en filmpjes die de politie op de plaats delict maakt. Om geen sporen te wissen, is het belangrijk dat ze het dier op een goede manier en in dezelfde houding in een gesealde zak doen en afleveren. Ik kan uit de houding bijvoorbeeld afleiden of een dier verkrampt en vergiftigd kan zijn.”

Corrupte dierenartsen

Dit jaar zijn er vanuit heel Nederland zo’n veertig dode dieren binnengebracht bij de Dierenambulance Purmerend. Monique verwacht dat het er eind 2021 tachtig tot honderd zijn. “Dat was de afgelopen jaren het gemiddelde. Het kunnen er ook meer worden, want dierenmishandeling neemt toe. Een groot probleem zijn de enorme hoeveelheden pups die in vrachtwagens vanuit het buitenland hiernaar toe worden gehaald. Veelal uit Hongarije waar corrupte dierenartsen niet te moeilijk doen over de regels. Deze pups zijn vaak niet ingeënt. Ze hebben daardoor bij vertrek al een ziekte. Onderweg sterven ze aan die ziekte en worden vervolgens gewoon op een parkeerplaats gedumpt, omdat ze niet meer te verkopen zijn. Veel mensen kopen ze toch, omdat ze er zo leuk uitzien of omdat ze het zielig vinden en er dan tenminste één hebben gered. Maar op deze manier houd je de ellende in stand. Het is pure handel die de dieren geen goed doet.”
Verwaarlozing ziet Monique het meest. Mensen kopen in coronatijd een schattig konijntje of een poes, maar zodra het lastig wordt om ervoor te zorgen, willen ze ervan af. Regelmatig haal ik dieren in vuilniszakken uit het water. Laatst nog vond ik een hond in een koffer, die gewoon bij het huisvuil was gezet. Het dier was volledig in ontbinding. Ik heb inmiddels heel wat meegemaakt, maar dit had ik nog niet gezien. Ongelofelijk.”
Ook indruk maakte de geruchtmakende zaak van twee afgehakte hondenpootjes die in mei van dit jaar in Emmeloord werden gevonden. Later trof de politie ook de twee andere pootjes aan. De romp was verdwenen. Monique deed daar onderzoek naar. “Sectie kan in zo’n zaak het verschil maken. Er werd bijvoorbeeld gezegd dat het dier nog leefde toen de pootjes afgesneden werden. Mensen leidden daaruit af dat het wel om een psychopaat moest gaan. Maar dat was helemaal niet zeker. Ik heb onderzocht of de hond inderdaad nog leefde. Als hij al dood was, kan het ook gaan om een grappenmaker die de poten er later afsneed, toen hij het dier vond. Of misschien was de hond doodgereden en zijn de poten losgeraakt toen er vervolgens nog een auto overheen reed. Sectieonderzoek helpt daarbij. Ik kijk ook naar hoe de pootjes van de romp zijn geraakt, of er een mes is gebruikt of ander materiaal, of de poten inderdaad van een hond waren. De politie vroeg mij om in te schatten om welk ras het zou kunnen gaan en hoe groot de hond was. Helaas mag ik over mijn bevindingen nog niets zeggen, omdat het onderzoek van de politie nog loopt.
Met sectieonderzoek kun je dus veel achterhalen en twijfel over mishandeling wegnemen. Bij een paar dode egels die er wat vreemd bij liggen, kan ik bijvoorbeeld kijken of ik een kogel in het weefsel vind. Soms blijkt ook dat de dieren zijn aangereden en er geen sprake van mishandeling was.”

De knop omzetten

Een onderzoek kan ook grotere zaken aan het licht brengen. “Dierenmishandeling hangt vaak samen met huiselijk geweld, kindermishandeling of mensenhandel. Een jongetje dat een pijltje door het hoofd van een eend schiet of, kan duiden op een ontspoord gezin. Er is misschien te weinig aandacht voor hem. Een man die zijn hond mishandelt, doet dat in sommige gevallen ook bij zijn vrouw. Puppy’s worden soms gebruikt om slachtoffers eerst te lokken en dan te chanteren: ‘Ik maak je hondje dood als je niet meewerkt.’”
Monique krijgt in haar werk met gruwelijke zaken te maken. Van vogels met afgehakte kopjes en kapotgesneden ganzen tot doodgeslagen honden en geiten met een doorgesneden keel. “Ik moet daarbij een knop omzetten en mijn gevoel uitschakelen. Je kunt dit werk niet doen als je bij elk dood dier in tranen uitbarst. Toch zijn er wel zaken die me extra raken. Dat gebeurt vooral als ik het verhaal erachter te horen krijg. Zoals van een oude mevrouw die haar twee hondjes uitliet, waarna een man een van de twee honden doodschopte. Sectie-onderzoek wees uit dat haar verhaal klopte. Die mevrouw was er helemaal kapot van en ontroostbaar. Dan komt het wel dichtbij.”
Het helpt dan dat ze iets in een zaak kan betekenen. “Het geeft voldoening als ik erachter kom hoe het is gegaan en de doodsoorzaak weet. Als ik vervolgens een rapport maak dat de officier van justitie serieus aanpakt, waardoor de politie uiteindelijk een verdachte kan aanhouden, ben ik supertrots. Daar doe ik dit werk voor. Al gaat het maar om simpele zaak. Elk mishandeld dier is er een te veel.”

Straffen dierenmishandeling

Naar schatting worden per jaar zo’n 200.000 keer dieren mishandeld. Precieze cijfers zijn niet beschikbaar. In situaties waarbij toezichthouders ingrijpen, gaat het om enkele duizenden per jaar. Dat is het topje van de ijsberg, omdat dierenmishandeling vaak achter gesloten deuren plaatsvindt. De maximale gevangenisstraf voor dierenmishandeling is drie jaar. Vaker krijgen daders een geldboete, een taakstraf of een houdverbod van een aantal jaar.
Bron: Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren

Kijk voor meer info of om een donatie te doen op: Forensischdierenonderzoek.nl 

Tekst: Marloes de Moor. Foto’s: Yasmijn Tan. Visagie: Lisette Verhoofstad.