wandelen

Waarom vreemdgaan niet het einde van je relatie hoeft te betekenen

18 maart 2021

Had je partner een ander, of misschien jij wel? Het vertrouwen in elkaar is daarna vaak ver te zoeken. Het einde van je relatie? Kan, maar hoeft niet.

Nanda & Koen

De labrador, zo noemde Nanda (39) haar man Koen (41) voor de grap als ze het met haar vriendinnen over hem had. “Koen is een man van zijn woord. Toen hij me op onze bruiloft eeuwige trouw beloofde, heb ik daar nooit een moment aan getwijfeld. Maar goed ook, want ik heb altijd gezegd: als je ook maar wíjst naar een ander, zet ik je eruit.”

Veel irritaties
Na de komst van hun dochter, een huilbaby, hadden Nanda en Koen het zwaar. Slapen deden ze amper en dat had zijn weerslag op hun relatie. “We probeerden elkaar te steunen, maar konden niet voorkomen dat we langs elkaar heen leefden en veel irritaties hadden. En alleen een van ons dacht nog aan seks, maar niet met mij.” Toen hun dochter één was en het huilen net wat minder werd, kreeg Nanda een appje van een oude schoolvriendin: Koen had al een tijdje een affaire met de zus van die vriendin. Er stonden zelfs data in waarop hij bij haar was geweest. Nanda: “Ik checkte ze. Het waren de avonden dat hij met vrienden weg was. Toen Koen thuiskwam, confronteerde ik hem meteen. Hij gaf het toe en begon te huilen en te roepen dat hij spijt had. Zelf was ik ijskoud en zei dat hij zijn spullen moest pakken. Ik wilde alleen maar scheiden, was ervan overtuigd dat ik hem nooit meer kon vertrouwen.” Die eerste reactie is logisch, volgens psycholoog en relatietherapeut Susanne Donders. Erachter komen dat je bent bedrogen, veroorzaakt immers een enorme deuk in je vertrouwen. “Niet alleen heb je waarschijnlijk geen vertrouwen meer in je relatie, ook je zelfvertrouwen kan een behoorlijke knauw krijgen. Je kunt je afvragen: hoe kan het dat ik dit niet heb gezien? En ook: wat is er mis met mij? Je hebt je kwetsbaar opgesteld ten opzichte van de ander en die ander heeft jouw kwetsbaarheid en vertrouwen geschonden. Dat kan het verlies van geloof in de liefde tot gevolg hebben en ook de diepgewortelde verlatingsangst raken die veel mensen hebben.”

Bij de relatietherapeut
Dat gold ook voor Nanda. Koen smeekte haar om nog een kans. “Maar het vertrouwen was weg. Hij kon me van alles beloven, maar hoe wist ik dat hij het meende? Zijn vorige belofte had hij toch ook gebroken? En niet één keer, in een dronken bui, maar heel bewust, keer op keer.” Nanda zag niet hoe ze dat ooit achter zich kon laten en wilde de scheiding in gang zetten. “Uiteindelijk kwam er ook wat redelijkheid. We hadden wel een dochter samen. Was ik het niet aan haar verplicht om alles te proberen? Koen beloofde me de wereld en had al een relatietherapeut geregeld. Ik hoopte hem daar precies te kunnen uitleggen hoeveel pijn hij me had gedaan en wilde dat hij op z’n knieën zou gaan van spijt. Misschien niet erg volwassen, maar zo voelde ik het wel.” Begrijpelijk, vindt Susanne Donders, maar om je relatie te redden is er meer nodig. “Als je echt samen verder wilt, is het belangrijk dat je allebei verantwoordelijkheid neemt. Niet voor de ontrouw, wel voor wat er is gebeurd met je relatie. Wees allebei eerlijk: wat is je eigen aandeel geweest? Blijf niet hangen in ‘Ja, maar jij ging vreemd’, maar erken dat er misschien wel meer aan de hand was. Dat is moeilijk, maar als je je relatie goed en duurzaam wilt herstellen, is zelfonderzoek nodig. Als je blijft zitten in een slachtofferrol, is het heel lastig om samen verder te groeien.”

Meer aandacht
Dat zelfonderzoek vond Nanda ontzettend moeilijk. “Achteraf zie ik wel dat we destijds allebei onze relatie onder aan de prioriteitenlijst hebben gezet, ik misschien nog wel meer dan Koen. Maar dat toegeven tijdens de therapie, daar heb ik lang over gedaan. Ik wílde gewoon niet erkennen dat ik een aandeel had in Koens overspel. Dat voelde zo oneerlijk; was het ineens míjn schuld? Gelukkig hadden we een therapeut die dat begreep, maar me ook liet inzien dat er binnen een relatie altijd twee mensen zijn met eigen verantwoordelijkheden. En uiteindelijk lukte het mij toe te geven dat ik dingen anders had moeten doen. Ondanks onze huilbaby hadden we meer aandacht voor elkaar kunnen hebben. Had ik ook weleens ja kunnen zeggen als Koen een oppas had geregeld, zodat wij tijd voor elkaar hadden. Ik zeg niet dat Koens ontrouw daaruit voortkomt, maar het ook heeft niet geholpen.”

Marieke & Hanko

Marieke (40) overkwam het omgekeerde van Nanda. Tot haar eigen verbazing werd zij smoorverliefd, op haar collega Pieter (50). “Het leek wel een vlaag van verstandsverbijstering”, zegt ze nu, twee jaar na dato. “Ik wilde alleen maar Pieter, in wie ik alles zag wat mijn man Hanko niet had. Pieter zag me, begeerde me, maakte mij het hof. Hanko schoof ’s avonds aan tafel aan en verplaatste zich vervolgens naar de bank waar hij uren op zijn telefoon zat. Van mij werd verwacht dat ik alles in huis deed en voor onze kinderen van tien en veertien zorgde. Dat ik ook werkte, leek hem niet te interesseren. Dat ik meer verwachtte van een relatie, ook niet.”

Van verwijten tot gesprek
Niet dat ze het daarmee wil goedpraten, zegt Marieke. Maar het had er wel mee te maken dat ze gevoelig was voor Pieters aandacht. “Wekenlang draaiden we om elkaar heen, ik voelde mezelf gewoon afglijden in die verliefdheid. Ik had die aandacht en bewondering zo hard nodig. Rationeel zei ik tegen mezelf dat flirten mocht, maar na een etentje van ons werk belandden we in bed. Achteraf had ik zo’n schuldgevoel. Ik was te ver gegaan en wist: dit moest stoppen. Ik zei tegen Pieter dat ik afstand nodig had en biechtte aan Hanko op wat ik had gedaan. Hanko was woedend. Ik zocht op internet naar huurhuizen, omdat ik zeker wist: dit komt niet meer goed.” Toch gebeurde er daarna iets opvallends. “Toen na twee weken de eerste woede was gezakt, kwamen Hanko en ik voor het eerst sinds heel lang tot een echt gesprek. Geen makkelijk gesprek, want hij had, naast mijn ontrouw, de nodige verwijten aan mijn adres: ik leek wel een huisslons en leefde alleen maar voor de kinderen. Voor hem deed ik geen moeite meer, maar voor die collega wel? Terwijl ik juist vond dat Hanko met zijn egoïstische gedrag ook niet vrijuit ging. Hoe kon ik níét voor de kinderen leven als hij zich aan het gezinsleven onttrok? Waarom zou ik moeite doen als hij het toch niet zag?” Dit is, volgens Susanne Donders, het begin van een proces dat je samen kunt doormaken na overspel. “In een fijne, bevredigende relatie waarin je je gezien, gehoord en veilig voelt, is de kans op overspel toch een stuk minder groot dan wanneer er onvrede en twijfel is. Daarom kan overspel ook een aanleiding zijn om dieper met elkaar in gesprek te gaan. Om elkaar daadwerkelijk weer te zien en je te realiseren wat je belangrijk vindt. Het is alleen wel jammer dat hiervoor eerst ontrouw nodig is, dat dan ook nog verwerkt moet worden.”

Elkaar terugvinden
Dat gebeurde ook bij Marieke en Hanko. “We voerden veel gesprekken, die soms uitmondden in boosheid, maar soms ook mooi waren. En grappig was dat Hanko zich een beetje als jager ging gedragen. Niet dat hij me aantrekkelijker vond doordat ik was vreemdgegaan, maar er was een bepaald instinct in hem wakker geworden nu ik door een ander was gezien als aantrekkelijk en sensueel. Ineens hadden we elke week seks en deed hij flink zijn best. Dat hielp om elkaar terug te vinden, emotioneel en in bed. Wel weet ik dat ik altijd een stapje harder moet zetten om Hanko’s vertrouwen te behouden. Bijvoorbeeld als ik een avondje met vriendinnen wegga.” Als je samen verder gaat en de ontrouw achter je laat, betekent dat volgens Susanne Donders ook niet dat je het nooit meer over het overspel moet hebben. “Maar niet in een ruzie of als verwijt. Voer een open gesprek: waarom is het nu anders, waarom zijn we nu wel gelukkig met elkaar? Geef je partner ook de kans om je gerust te stellen. Dat is iets anders dan eindeloos blijven hangen en de ander neerzetten als de grote boef binnen je relatie.”

Ilse & Thijs

Helaas werkt samen verdergaan niet altijd. Iets minder dan de helft van de stellen gaat na overspel uit elkaar. Ilse (47) overkwam dat. Haar vriend Thijs (42), met wie ze tien jaar samen was, ging vreemd met een gezamenlijke vriendin. Iets waar Ilse na een paar weken achter kwam. “Hij had enorme spijt, zei hij, en wilde hij er alles aan doen om onze relatie te redden. Ik was bereid in therapie te gaan, maar dat vond Thijs niet nodig. Ik moet toegeven: in het begin deed hij zijn best. Hij kookte de sterren van de hemel, nam me mee naar Parijs en begreep dat ik tijd nodig had om het vertrouwen terug te krijgen. Maar na een paar maanden zakte het in. Dan reageerde hij geïrriteerd als ik erover begon. Terwijl ik vond dat we aan onze relatie moesten werken.”

Wassen neus & wake-upcall
Helaas gebeurt het met regelmaat dat mooie beloftes een wassen neus blijken te zijn, ziet ook Susanne Donders. “Dan wordt er uit paniek even moeite gedaan om de bedrogen partner te laten zien dat diegene ertoe doet, maar oppervlakkig. De kans is groot dat je relatie dan niet herstelt en je oude koeien uit de sloot blijft halen.” Dat gebeurde bij Ilse en Thijs. “Doordat Thijs redelijk snel over wilde gaan tot de orde van de dag, ging hij voorbij aan mijn gevoel. De twijfels bleven, het vertrouwen kwam niet terug, en ik bleef hem maar verwijten maken. In plaats daarvan moest ik er maar over ophouden, vond hij. Ik besloot dat iemand die mijn gevoel niet serieus nam niet degene kon zijn met wie ik mijn leven deelde.” Voor Ilse en Thijs betekende overspel uiteindelijk het einde van de relatie. Dat gold niet voor Nanda en Koen. Daar was het overspel van Koen juist een wake-upcall. “Ik wil niet zeggen dat het goed is wat er is gebeurd, maar we zijn wel allebei zo geschrokken, dat we onze relatie sindsdien veel serieuzer nemen. Nu we elkaar bijna kwijt waren, weten Koen en ik juist dat we samen oud willen worden. Dat beschouw ik uiteindelijk als iets moois.”

Dáárom gaan we vreemd

Er zijn allerlei redenen waarom mensen vreemdgaan, waarbij vaak naar de ander wordt gewezen: jij begrijpt me niet, jij ziet me niet. Maar is dat wel de ware oorzaak? De Vlaams-Amerikaanse relatietherapeut Esther Perel schreef een boek over ontrouw: Liefde in verhouding (uitgeverij Lev.). Daarin zegt zij: ‘Volgens ons model van romantische liefde is er in een goed huwelijk geen behoefte om het elders te zoeken. Waarom zou je vreemdgaan als je je thuis veilig voelt, als je thuis wordt gewaardeerd, gerespecteerd en er thuis naar je wordt verlangd? Volgens deze visie is een verhouding feitelijk het gevolg van een tekort.’ En dat kan zeker zo zijn, maar volgens Perel kan er ook nog iets anders spelen. ‘Eén thema passeert herhaaldelijk de revue: verhoudingen als een vorm van zelfontdekking, een zoektocht naar een nieuwe (of verloren) identiteit. Voor deze zoekenden zal ontrouw waarschijnlijk geen symptoom van een probleem zijn en wordt deze vaker beschreven als een verruimende ervaring die gepaard gaat met groei, onderzoek en transformatie.’ Hoe dan ook is het volgens Perel van belang om de oorzaak van de ontrouw te achterhalen voor je samen verder gaat, en zelfs ook als je uit elkaar gaat. ‘Als we onze vragen de kant op sturen van wat de verhouding betekent – het verlangen, de vrees, de lust, de hoop – is een andere rol mogelijk dan die van het in een politieagent veranderende slachtoffer. (…) Een verhouding is een solo-onderneming, zingeving is een gemeenschappelijke onderneming.’

Tip van Vriendin

Affaires en overspel bestaan al sinds het huwelijk werd uitgevonden, en ook de aversie ertegen. En toch weten we maar weinig over dit eeuwenoude taboe, dat wereldwijd wordt veroordeeld maar ook wereldwijd plaatsvindt. In Liefde in verhouding geeft psychotherapeut Esther Perel een heldere en gedurfde nieuwe kijk op relaties, trouw en verlangen. Voor meer informatie klik op onderstaande button.

Dit artikel komt uit Vriendin 2020 9.

Liefde in verhouding
Esther Perez